Аркуш Алесь - Разьвітаньне з Танталам

Тут можа ўзьнікнуць аналёгія з пагоняй за міражнымі аазісамі. Здаецца, мэты ў гэтых выпадках аднолькавыя – дамагчыся пэўных уласных выгод. А калі разгледзець больш рупліва... У першым выпадку пострамантызм дапамагае пераадоліць жыцьцёвую дадзенасьць, напоўніць сэнсам непазьбежныя дзеяньні, наканаванасьць. У другім выпадку – покліч аазісаў нашэптвае адчай або спакуса. Ні адчай, ні спакуса ня маюць ніякага дачыненьня да пострамантызму. Яны далёкія ад стваральнасьці, тым больш ад этыкі і маралі.

4.

Пострамантызм – Апазыцыянэр зь вялікай літары. Ён дакладна адчувае хлусьню, няшчырасьць і скнарнасьць. Ён зьявіўся як пратэст (пратэстант) супраць навалы чалавечай хцівасьці, генэруючы інстынктыўныя захады, якія мусяць ратаваць асобу ад дэструктыўнага ўзьдзеяньня сацыяльнага зла.

Зло гэтае дзеіць толькі на паверхні, тут ягоная прастора й ягоныя ахвяры, тут яно стварае сваю парафію. Адно глыбіня недаступная злу. У ёй адсутнічае сэнс існаваньня нэгатыўных чалавечых праяваў. Пострамантызм дапамагае імкнуцца ў глыбіню, у бясконцасьць, у космас. Ён ратуе чалавечыя душы й пры гэтым не пазбаўляе людзей жыцьцёвай актыўнасьці, стваральнага імкненьня. Духоўнае пачынае валадарыць. Ня розум, а менавіта духоўнае, якое сынтэзуе ў сабе як асабовыя чалавечыя, так і агульныя касьмічныя чыньнікі.

Пострамантызм у вадрозьненьне ад папярэдніх рамантызмаў не зьбіраецца нікога нікуды клікаць, а тым больш прапаноўваць пэўныя жыцьцёвыя рэцэпты, нікога ні ў чым не абвінавачвае. Ён не зьвяртаецца да масаў і нават да канкрэтнай асобы – хутчэй да самога сябе.

Я – сьвет, я – космас – паўтарае пострамантызм.

5.

Усё мае свае карані, свае вытокі. Кожнае дзеяньне пакідае пасьля сябе вынік. Новая вада вызваліць раку ад лёду й гэтым наблізіць чарговае “аледзяненьне”, якое, у сваю чаргу, паспрыяе набліжэньню новага (іншага) крыгаходу.

У Афрыцы ёсць рака Ніл. Яна ня ведае крыгаходаў. Няўжо нашыя ўмовы лякальныя? Ніл ніколі ня быў пад ледзяным панцырам, але ж і ягоны спакой пэрыядычна парушае новая вада. Іншая парадыгма?

Твой пострамантызм – Дзьвіна. Яна цячэ праз твой сьвет і нясе сваю ваду далей – у сусьвет.

Пострамантызм пэрманэнтны й ня толькі ты вінен у ягоным зьяўленьні. Інсьпераваць яго немагчыма.

Пострамантызм – не ідэалізацыя герояў, іх інтарэсаў і пачуцьцяў. Пострамантызм гэтак жа далёк ад рамантызму, як рэалізм – ад сацыялістычнага рэалізму, як перашабытны чалавек – ад сучаснага. Пры гэткай значнай эвалюцыі не застаецца практычна нічога агульнага.

Пострамантызм – гэта пачатак чагосьці зусім новага, а ягоны шлях – НОНКАНФАРМІЗМ.

Студзень, 1994 г.

Спроба ідэнтыфікацыі

* * *

Ці захінаюць гмахі

Суседзяў сваіх — дрэвы,

Калі распаводзяць жахі

Бязьлітасныя залевы?

СЬПЯРША

(з часін таталітарызму)

Асфальтавы заводзік –

Таемная душа –

Палац любові ўзводзіць

Дзе быў будан сьпярша.

А мэталёвы комін,

Як стрэлка цыфэрблята,

На плоскі дах гаркомін

Паказвае зацята.

Бывае й бас-гітара

Рок-гуртава душа.

Паслалі качагара

Вучыцца ў ВПШ.

Асфальтавыя сьцежкі –

Як зручна карыстацца!

Уздымаецца з разьбежкі

За дымам наша праца.

Наперад з абавязкам:

Пашырыць душаў цір.

Паабяцалі краскам

Рэзэрвацыйны мір.

Пашырыць сьцежкі-ніткі

Да бальшакоў скразных!

Плякат да болю кідкі,

Як рогі ў казы.

Як замак мадэрновы,

Асфальтавы заводзік,

І мроіцца Гановэр,

Які па вулках водзяць

Духмянага гудрону

Нацэдзяць з гладыша.

Віват Дэкамэрону!

Не... чокнемся сьпярша.

ЗМРОК

Пах стамлёнага мэталю,

Шэры воблак, белы дым –

Да бясконцасьці ўздым.

Працы пляміны-лякалы,

За чыгункай горад сьпіць, -

Да дзяньніцы не будзіць.

Гурт рахманых пацукоў

Скача мякка – без падкоў.

Пах стамлёнага мэталю –

На крыжах няма цьвікоў.

Сторублёвая купюра

Менш таемная ад паца.

Людзі сьпяць – ім сьніцца праца,

Ды скарыначка на тацы –

Не да “сюра”.

Шэры воблак, белы дым –

Я ня буду маладым.

Горад ведае, што кажа,

Бо праціўнік сабатажу –

Сьцяг “недркмлющий” над ім.

Усе газэты нахлусілі,

А чыгункі разнасілі,

Што Радзіму не любіць...

Проста... проста горад сьпіць

Я ня ведаю ў твар

Пацука майго ўтрыманьня,

Нечым бавіцца да раньня,

Дзесь паскудзіць тратуар.

За мой кошт жыве, зладзюга,