Аляксей Кулакоўскі: Незабыўнае рэха

— Чаго ты? — спытала Маша.

На рэчцы засмяяліся, тады і Надзя, усміхнуўшыся, села.

— Тут у нас у мінулым годзе тапіліся некаторыя.

— Хто? — спытала Маша.

— Я, напрыклад. I яшчэ адна піонерка, удзельніца злёту. Тут у нас піонерскі злёт быў. Цяпер я, праўду сказаць, пабойваюся гэтай рэчкі і, калі ўспамінаю пра гэты выпадак, у вачах цямнее.

— А я два разы тапілася, — сказала Маша,—і нічога. Цяпер затое плаваць добра ўмею і ўжо больш ніколі не ўтаплюся.

— Ты жартуеш? — Надзя на хвіліну змоўкла.

— Я не жартую, — апраўдвалася Маша. — Я сапраўды пераламала ў сабе гэты вадзяны страх І з таго часу ўсё пайшло добра. Маракі таму і адважныя такія, што навучыліся не баяцца вады. 1м усё адно, што вада, што суша.

— У мяне здарылася неяк па-асабліваму, — пачала расказваць Надзя. — Я крыху ўмела плаваць і тады. Дзяўчынка крыкнула, а я ў той момант не зразумела, што яна топіцца. Нікога каля рэчкі якраз не было. Потым бачу, што трэба ратаваць, кідацца ў ваду, але стаю на беразе, крычу. Далей ужо i сама не памятаю, што было. Нейкі страшны шум, нейкія жоўтыя кругі над галавою. Кал! я расплюшчыла вочы, то ўбачыла перад сабою мокры твар Ванесава. Ён тады таксама быў на злёце. Нікалай стаяў ля мяне на каленях, з яго вопратк! цякла на траву вада. Два старшакласнікі адкачвалі побач пасінелую дзяўчынку, а наш Лупіновіч, першы сакратар райкома, стаяў на беразе ў жоўтай сухой майцы і нечага крычаў, махаў рукамі.

«I тут камандуе, — падумалася мне, — а сам нават ног не памачыў». I стала прыкра глядзець на гэтага чалавека. Потым я зірнула ўбок і ўбачыла свае мадэльныя басаножкі. Яны стаялі побач і пабліісквалі на сонцы чыстым лакам. «Значыць, я не толькі доўга не рашалася кідацца ў ваду, а нават успомніла, што варта скінуць новыя басаножкі? Лепш было ўтапіцца, чым перажываць цяпер такую віну».

Пазней я даведалася, што Лупіновіч прыбег да рэчкі адразу-ж пасля таго, як я кінулася ў ваду, што ён бачыў, як дзяўчынка, вынырнуўшы ўжо, мабыць, апошні раз, схапіла мяне за згіб рукі i пацягнула за сабою, аднак не старауся дапамагчы сам, а толькі клікаў другіх і загадваў ім хутчэй ратаваць нас. У сэрцы калола ад гэтага, але я ўжо не злавала на Лупіновіча, а толькі сама на сябе. «Чаму я такая нікчэмная, чаму ў мяне часта выходзіць усё, як у Лупіновіча, а не так, як у іншых людзей. Вось-жа Нікалай не таптаўся на беразе, не думаў пра свае бацінкі і касцюм, а адразу, як толькі дабег да рэчкі, з разгону кіінуўся ў ваду».

Доўга мяне мучыла гэтае пытанне, i цяпер я часта ўспамінаю i пра гэты выпадак, i пра многія дэталі сваёй работы ў райкоме.

— А даўно ты ў райкоме? — спытала Маша.

— Вось ужо больш за два гады. А прышла сюды з педвучылішча, комсамольскую ра­боту мала ведала. Была некалі піонерважатай у школе, толькі і ўсяго. Трэба было вучыцца працаваць, а ў каго вучыцца? Зайшла, помню, першы раз у кабінет сакратара рай­кома, да гэтага-ж самага Лупіновіча.

— Косця, — гавару, — калі нам лепш правесці нараду піонерважатых?

А ён мне:

— Я вам не Косця, а Канстанцін Елізаравіч.

Я выйшла з кабінета. Спачатку мне зрабілася смешна, а потым нейкая крыўда апанавала, проста да слёз. Не так даўно мы разам вучыліся ў школе, ён толькі гады на два ішоў уперадзе. Потьгм колькі разоў сустраналіся тут у нас, у горадзе. I заўсёды гэта быў Косця, звычайны, крыху, праўда, занослівы, але ўсё-ж просты хлопец. А стаў сакратаром райкома—і ўжо адразу Канстанцін Елізаравіч!

Гляджу аднаго разу праз акно маёй піонерскай бакоўкі—ідзе Лупіновіч па вуліцы, трымае курс у райком. Ідзе спаважна, уразвалачку і толькі злёгку памахвае адной рукой. Мне кінулася ў вочы нешта вельмі знаёмае ў гэтай паходцы. Стала ўспамінаць і ўспомніла, што гэта наш сакратар райкома партыі так ходзіць. Потым глядзім мы ўсе, — гэта ўжо другім разам было: заходзіць Лупіновіч у райком, здымае шапку і, браткі мае, — уся галава паголена, так і блішчыць, як гарбуз на сонцы. Твар стаў круглы, як у груднога дзіцяці. А такія былі валасы ў хлопца: каштанавыя, густыя. Аказалася, што гэта сакратар райкома партыі пагаліў галаву, дык і Лупіновічу-ж трэба. Не ўлічылася толькі тое, што сакратар райкома партыі пачаў лысець i яму неабходна было пагаліць сваю галаву.

I вось пайшло ў нас такое жыццё ў рай­коме. Прыдзе хто-небудзь з комсамольцаў, сядзе ў агульным пакоі каля дзвярэй сакратара i чакае, чакае... Загадчык вучотам павінна далажыць сакратару, хто прышоў. А дакладваць ёй дазвалялася толькі тады, калі сакратар зусім вольны i нават па тэлефону не размаўляе. А калі ён не размаўляе? Праз перагародку заўсёды чуцён яго голас, то камандны, то абыякавы, з пазяханнем.