Уладзімір Караткевіч - Званы ў прадоннях азёр

— А от і яшчэ адзін гарадскі. Два. Ну, гэто хіба японці.

Набліжаліся два чалавекі. На адным быў казырок ад сонца, і здалёк здавалася, што ён сапраўды нацягнуў на галаву японскі ваенны кашкет.

— Вашы?

— Не.

I ў тую ж хвіліну я пазнаў іх. Куды ні заносяць чэрці нашага брата! Топалі з магнітафонам два фалькларысты з акадэміі — Міша і Арсень. У экспедыцыю іх, сардэчных, прынесла. I собіла ж — у самую глушыню! Ды яшчэ каб мы тут былі. Здзівіліся, вядома.

А пасля тыя, без доўгіх слоў, селі на прыступкі і пусцілі магнітафон: самы, як выявілася, верны метад, самы лепшы ключ да душы. Што тут пачалося! З другога канца вулкі, ад чайной, ад клуба, проста з двароў, ірванулі сюды мужыкі. Па прынцыпе зявак усёй Беларусі: "Хай пасля людзі не кажуць, што я ззаду бег".

Прыбеглі. Расселіся. Якія ж сталі твары, якім мяккім святлом загарэліся вочы! Сваё. I не толькі ў бяседзе, а і ў "машыне". У той момант я раскрышыў бы ўсе нашы магазіны грампласцінак. Песня. Другая. Змоўклі.

— Мы калісьці над рэчкаю спявалі. За шэсць вёрст чутна было.

— У чайной не заспяваеш. Вось выедзем давайце на Канаву (гэта старык), будзем у лодках спяваць.

— От, каб даяркі запелі!

Мы так і зрабілі. Пайшлі спачатку ў садова-гародную брыгаду, у плямісты ад сонца, густа-цяністы сад, а пасля паехалі з даяркамі на пасавіска.

Спявалі дарогаю, трымаючыся ў кузаве адзін за аднаго. Спявалі і потым, ля закансерваванага завода, ля загонаў з ільдзістымі брыламі лізунца. Гарачае сонца драбілася ў іх.

Мы ледзь паспявалі ўпраўляцца. Арсень з магнітафонам, Міша з алоўкам, мы з апаратамі, а я яшчэ й з блакнотам.

Галіна Леўчанка спявала, святочна накінуўшы на галаву ліловую газавую хусцінку. А побач хісталася ў такт ёй белая ў кветкі хустка Насты Сысы. Усмешлівая, вастраносенькая, рот, як месячык, вочы смяюцца. I ўжо зусім прыемна было побач з імі бачыць злёгку надзьмутыя губкі ды шырокія чорныя бровы Дуні Скрабейкі. Усе галасістыя, загарэлыя, як негры. Спявалі "Хадзіла сіротка":

Як слухалі ўсе! Пастух, што толькі прыгнаў каровы, пастух з суровым абліччам слухаў, успершыся грудзьмі на кій, прыкрыўшы вочы.

Міхась Клочка прыяднаўся, уплёў голас, душэўны і густы:

Наталля Сыса ўступіла за імі, старэйшая крыху за іх. Адразу гожым зрабілася добрае мілае аблічча, задрыжэлі завушніцы-паўмесяцы ў добрай формы вушах:

Яшчэ мужык не вытрымаў. Вастраносік-верабей. I хахалок з-пад кепкі. Іван Шут:

Кожны голас — скарб! Няма кепскіх, каб яны здаровыя былі. Кожны не з горла цісне, а душой спявае. Як мяняецца чалавек, калі спявае! Колькі ў ім адразу вышняй прыгажосці!

Я памагаў карміць цялят, гладзенькіх, як барокавыя анёлкі, і з такімі самымі нявіннымі слівавымі вачыма. Адзін хацеў есці і таму смактаў вуха ў другога. У гэты момант крык пастухоў: карова раджае. Адразу ж грубаватыя мужчынскія галасы:

— На песню лезе.

— От, як спявалі! Ну, салавейкі!

I здаровы рогат.

Гэтыя салавейкі, аднак, цягалі на памост, на вышыню ў тры метры, бітоны літраў на сорак, каб зліваць малако ў малакавоз. Нікому не прыйшло ў галаву, што патрэбна і тут механізацыя.

Зноў слухалі магнітафон і раскокалі здаровы слоік з малаком, узлезшы на лавы і агароджу. Зноў выбух маладога беспрычыннага смеху.

— Шолопуты!

— Усцерабіліса і на лаўкы і на слоікі.

Хапае і на смех, і на песні.

Мылі вёдры ў рацэ і зноў спявалі. Тураваў ім з-за Гарыні каровін рык. Карова-парадзіха лізала цяля па вушах, вачах, мордзе і задаволена мычэла. А цялічка, усяго дзесяці хвілін жыцця, аранжавая, з белай мордай і чырвонымі акулярамі, усё мкнулася ўстаць насустрач гэтым аблокам, сіняму сонцу, мяккаму павеву з ракі.

— Ну, а ты чого ляжыш? Уставай.

Тая ўрэшце ўстала на хісткіх нагах, якія дрыжэлі ўсё менш і менш.

Арсень і я сядзелі на беразе і думалі і гаварылі пра адно. На кожным кроку, нават сярод гэтых, утрапёных, усё часцей і часцей сустрэнеш тое, што яны не любяць сваёй песні або робяць такі выгляд, бо саромеюцца. Дый з кім спяваць? Хлопцы ў арміі, хлопцы ў горадзе. Песня ні з кім не вяжа агульным узбуджэннем, як было. I ўсё менш застаецца ёй абшару сярод родных лясоў.