Галина Лозко - Rodzima wiara ukraińska

Koło Swaroże 1997–1998

Ukraiński kalendarz pogański

I te święta —

Pierwsze — Kolęda,

I drugie — Jar,

I Krasna Góra,

I Owsiana

Wielka i mała…

A Bogów kupalcie

I Dadia szanujcie.

[Księga Wełesowa]

Człowiek winien żyć synchronicznie z wibracjami kosmosu, niczym rytmiczny organizm. Kolejno następują po sobie święta i okresy codziennej pracy. Chaotyczność, życie nie uporządkowane rujnuje ciało i duszę. Wszystkie święte Koła Swaroga mają na celu zharmonizowanie cielesnej i duchowej istoty człowieka z boskimi, kosmicznymi rytmami przyrody, Boga. Świąteczne obrzędy, odpowiadające rocznym fazom niebieskich ciał, rozwijają i wzmacniają dobre, korzystne siły przyrodzone, a neutralizują szkodliwe, wrogie energie. Dlatego w dawnych czasach każdy obrzęd spełniano tylko we właściwym czasie Koła Swaroga (Zodiaku, kalendarza rocznego), ściśle wyznaczonym przez najstarszych, wołchwów czy żerców.

Przodkowie Ukraińców obchodzili osiem głównych świąt Swarożych. Są to: Narodzenie Bożycza, Kołodziej, Wełykdeń, Zielnik (Trójca, Rusalia), Kupajło, Bogowie-Spasy, Święto Urodzaju (jesienne zrównanie dnia z nocą), Kalita. Między tymi wielkimi świętami były mniejsze, ale ważne: Miesiąca, Dany, Gromnicy, Święto Ptasie, Wełesa, Wierzbicy, Jaryły, Radunicy, Rachmański Wełykdeń, Łady, Symargła, Peruna, Wesele Świeczki (Komina), Rodzanic, Mokoszy, Święto Pługa, Święto Roda i inne.

Nasi przodkowie rozpoczynali rok na wiosnę. Dlatego, zgodnie z tradycją, budujemy Koło Swaroże (Krąg Zodiakalny) od wiosny 1997 do wiosny 1998:

Data współczesna: Nazwa święta

Znaczenie, opis świętowania obrzędu.

1 marca 1997: Jaskółka

Początek wezwań Wiosny (ptasie święta z 24 lutego ub.r.).

9 marca: Wiosenny Nowy Rok, Szczodry Wieczór

Wezwania Wiosny, modły o urodzaj. Przewidywania pogody na lato: ładna pogoda — ciepłe lato, śnieg — na urodzaj, wiatr ciepły — mokre lato, wiatr północny — chłodne lato. Obrzędy szczodrowania.

9 marca: Święto Matki-Ziemi

Uczczenie Matki-Ziemi ofiarą z chleba zwanego Kryżyk.

9 marca: Soroczyny

Rozdaje się dzieciom 40 obwarzanków, ptaszków (z pieczywa) zwanych skowronkami, busłami. Gotuje się kluski, każdy ma ich zjeść 40.

13-20 marca: Wiosenny Tydzień Jaryły

Modły do Słońca-Jaryły, wieśnianki, korowody, taniec "Żuczek", oprowadza się Jaryłę — chłopca w świątecznej białej odzieży, śpiewa się Jaryle pieśni pochwalne.

16 marca: Wierzbica,Wierzbie

Oświęcenie wierzby — pradrzewa Wszechświata, ochłostanie gałązką wierzby uważa się za magiczny sposób życzenia zdrowia.

16 marca: Pasieka I (Wiosenna)

Oświęcenie pasieki, modły o pszczoły, ich rojenie się, wyniesienie uli ze stebnika.

17-18 marca: Wiosenne zrównanie dnia z nocą, Święto Dadźboga

Modlitwy do Dadźboga, dziewczęce korowody.

20 marca: Nawski (od Naw) Wielki Dzień, Czysty Czwartek

Czwartek przed Wielkim Dniem. Jest to dzień oczyszczenia. Zamawiania od wszelkiego zła. Dusze zmarłych przybywają na ziemię, im na noc zostawia się kąpiel. Ludzie kąpią się w rzece lub symbolicznie oblewają się wodą rzeczną przed wschodem słońca, co daje moc i zdrowie.

23 marca: Wielkidzień (Wełykdeń) Dadźboży

Obchodzi się w pierwszą niedzielę po wiosennym zrównaniu dnia z nocą. Pradawne święto przebudzenia się przyrody i narodzin nowego cyklu życia. Wypieka się rytualne korowaje, święci pisanki, jadło, zanosi się modły do Dadźboga i wszystkich bogów w Swargu (niebie).

24 marca: Wołoczilne (to jakby chodzone? przyp. tłum.)

W poniedziałek po Wielkimdniu Dadźbożym chłopcy chodzą po chatach i oblewają wodą dziewczęta, te zaś obdarowują ich pisankami. Woda musi być pobrana z rzeki o godz. 12 w nocy, wtedy ma ona właściwości lecznicze.

25 marca: Bogini Wiosna

Przebudzenie Ziemi z zimowego snu. Odnośne obrzędy: rozpala się ogniska na mostach i skacze przez ogień (oczyszczenie), do rzeki rzuca się żertwy z chleba.

26 marca: Perun I (Wiosenny)

Z tym dniem można rozpocząć siejbę. Oświęcenie ziarna. Pierwszy grzmot i błyskawica.

30 marca: Radunica (Tryznica)

Obiady na mogiłkach przodków. Modły za pomyślność rodu, wspominanie zmarłych rodziców, prośby do nich o opiekę.

11 kwietnia: Wodnik (Wiosenny)

W tym czasie wylewy rzek, powodzie, więc składanie żertwy Wodnikowi, by nie zatopił chaty, ogrodu, budynków.

15 kwietnia: Jarowit

Ogólnosłowiański Bóg wojny i równocześnie Bóg przebudzenia przyrody, płodności.

Także ten, który świadczy niespodziewane dobrodziejstwa i dawca bogactwa. Ku czci jego: weselenie się, tańce, pieśni, zabawa "A my sialiśmy proso", huśtawki, rytualne tarzanie się po ziemi.

16 kwietnia: Rachmański Wełykdeń

Puszczanie na wodę skorupek z wielkodniowych pisanek i kraszanek dla "rachmanów".

Istnieje legenda, że gdzieś daleko za morzem żyją święci ludzie — rachmani, którzy cały czas modlą się i nie wiedzą, kiedy przypada Wełykdeń. Rucone 16 kwietnia do wody skorupki powinny dopłynąć do rachmanów na Kupajłę i zorientować ich w świątecznym kalendarzu (wyjaśnienie Autorki).

22 kwietnia: Wielka Łada (Bogini Matka)

Czci się boginię ślubów, wesel, patronkę deszczu, urodzaju. Żertwa jej: biały kogut i modły o szczęśliwy ślub. Na cześć Łady dziewczęta urządzają korowody, śpiewają pieśni.

23 kwietnia: Lelnik

O Ładzie i jej córce Leli śpiewa się pieśni — "ładowice", a sam obrzęd nosi nazwę "ładuwanie". Znaczenie obrzędu: uporządkowanie chaosu, zaprowadzenie równowagi w przyrodzie i duszy ludzkiej. Jest to święto dziewcząt.

23 kwietnia: Jaryło, Orij, Owseń

Święto mężczyzn. Żertwę z koguta spożywa się na polu. Kobiety nieobecne. Rytualnym piwem spryskuje się ognisko. Owseń — patron pszczół i koni. Orij otwiera niebo i daje zielone trawy. Przed wschodem słońca ludzie myją się leczniczą rosą, palą ogniska, obchodzą niwę z chlebem.

Koniec kwietnia i początek maja: Wełes (Wiosenny)

Wypęd bydła na pastwiska, składanie żertw Wełesowi, patronowi bydła, bogactw i handlu.

1 maja: Dzień Bogini Mai

Maja — starosłowiańska bogini roślinności, która okrywa liściem drzewa, a ziemię trawą "zamaja".

2 maja: Słowiczy Wełykdeń, Święto Żywii

Przylot słowików. Ludzie słuchają — ile lat im wykuka kukułka. Modły o zdrowie i długie życie.

8 maja: Wełykdeń Rusałek

Obrzędy Rusalnego Tygodnia.

9 maja: Mokosza I (Wiosenna)

Obrzędy Rusalnego Tygodnia, cd.

2-11 maja: Rusalia, Tydzień Rusalny

Kobiety zawieszają na drzewach kawałki płótna dla rusałek (albo dla Mokoszy), dziewczęta wiją wianki dla nich i wrzucają do wody wraz z wonnym zielem. To najdawniejsza magia przed sezonem kąpielowym. Rusałkom polnym składa się na niwie chleb ofiarny.

10 maja: Zielnik

Zbiór ziół leczniczych. Rytualne obiady w lesie i na polach: jajecznica, pierogi, ryba. Żertwa ziołom przez skropienie ich przed obiadem napojem chmielnym. Zbioru dokonują tylko kobiety.

11 maja: Zielnik — Kleczalna Niedziela, Tury

Zielony tydzień rozpoczyna się jeszcze w czasie Rusaliów. Wicie wieńców, majenie zielenią chat, wrót, wspominkowe obiady jak wyżej.

15 czerwca: Światowid I (Letni)

Modły do Światowida i Dadźboga o dobre żniwa i ochronę urodzaju. Okolicznościowe pieśni. Żertwy z białego koguta, pierogów i wina.

20 czerwca aż do 3 lipca: Letnie Świętowania Jarylskie

Obmywanie się wodą z trzech źródeł na zdrowie i urodę. Odbywają się "Jaryłowe Jarmarki" i "Jaryłowe Igrzyska".