Яраслаў Гашак - Прыгоды ўдалага ваякі Швэйка ў сусьветную вайну

Той, відавочна, ці засынаў ці з ім здарыўся невялікі прыпадак белай гарачкі; ён адказаў:

— Яна ішла, трымала над сабою растапыраны парасон.

— Найлепей, — гаварыў далей старшы пісар Ванэк, — на ўсё гэта махнуць рукою. Калі сягоньня ў палкавой канцылярыі сказалі, што заўтра адпраўляемся, дык гэтаму ня можа паверыць і малое дзіця. Хіба-ж можам мы паехаць без вагонаў? Пры мне яшчэ званілі на вакзал. Там няма ніводнага вольнага вагона. Выходзіць якраз так, як было з апошняй маршавай ротай. Сядзелі мы тагды два дні на вакзале і чакалі, пакуль над намі хто-небудзь зьмілуецца і пашле нам цягнік. А потым мы ня ведалі, куды паедзем. Нават сам палкоўнік нічога ня ведаў. Ужо праехалі мы потым ўсю Вэнгрыю, і зноў ніхто ня ведаў: ці мы наедзем у Сэрбію ці ў Расію. На кожнай станцыі гаварылі па простым провадзе са штабам дывізіі. Але былі мы толькі латкаю. Прышылі нас нарэшце недзе ля Дукля. Там нас ушчэнт разьбілі, і мы зноў паехалі формавацца. Толькі ня сьпяшацца! З часам усё высьветліцца, а пакуль што няма чаго сьпяшацца. Дайце яшчэ віна! Віно ў іх тут вельмі добрае, — казаў далей Ванэк, ня слухаючы, як сам сабе пад нос бурчыць штабны пісар:

— Паверце да гэтага часу я мала бачыў радасьці ў жыцьці. Мяне дзівіць гэта пытаньне!

— Чаго-ж дарэмна клапаціцца пра ад‘езд маршавага батальёну. У першай маршавай роце, з якою я ехаў, было ўсё гатова ў дзьве гадзіны. Іншыя роты нашага тагочаснага маршавага батальёну рыхтаваліся ў дарогу цэлых два дні, а наш ротны камандзір лейтэнант Пршэносіл (франт такі быў!) проста нам сказаў: «Хлопцы, не сьпяшайцеся!» і — усё ішло як па масьле. Толькі за дзьве гадзіны перад адходам цягніка мы пачалі ўпакоўвацца. Найлепей — сядайце сюды…

— He магу з геройскай самаахвярнасьцю, адказаў удалы ваяка Швэйк. — Я павінен ісьці ў канцылярыю. А часамі яшчэ хто-небудзь па тэлефоне пазвоніць?

— Ну, ідзеце, маё золатка. Але памятайце раз на заўседы, што гэта ня прыгожа з вашага боку і што сапраўды ордынарац ніколі не павінен быць там, дзе ён патрэбен. Ніколі ня выконвайце так старанна сваіх абавязкаў. Паверце, любачка, няма нічога горшага, як вельмі старанны ордынарац, які бегае і клапоціцца за ўсіх.

Але Швэйк быў ужо за дзьвярыма і сьпяшаўся ў канцылярыю з свае роты.

Ванэк застаўся адзін, бо ніяк нельга было сказаць, каб штабны пісар быў для яго кампаніяй. Той. зусім адасобіўся і мармытаў, гледзячы на карафу з-пад віна, самыя дзіўныя рэчы без усялякай сувязі паміж сабою.

Я шмат разоў праходзіў праз гэту вёску. Але зусім ня ведаў пра тое, што яна ёсьць на сьвеце. Праз поўгода я здаў дзяржаўныя экзамены і атрымаў годнасьць доктара філёзофіі… Я стаў старым калекаю. Дзякую вам, Люсі. Калі вы зьявіцеся ў добрым выданьні, можа знойдзецца хто-небудзь, хто памятае гэта.

Старшы пісар ад маркоты стаў барабаніць нейкі марш, але доўга маркоціцца яму ня прышлося дзьверы адчыніліся і ўвайшоў кухар з афіцэрскай кухні Юрайда. Юрайда сеў на крэсла.

— Мы сягодня атрымалі загад, — залапатаў ён, — прызапасіць на дарогу каньяку! З тае прычыны, што ў нас ня было аплеценай бутлі, нам прышлося апаражніць адну бутлю з-пад рому. Прышлося такі здорава прыналегчы! Усе слугі ў покат! Я аблічыўся на некалькі порцый. Палкоўнік спазьніўся, і яму нічога не засталося. Дык яму там цяпер робяць омлет. Вось, я вам скажу комэдыя!

— Цікавая авантура, — сказаў Ванэк, які за віном заўсёды любіў уставіць прыгожанькае слоўца.

Кухар Юрайда пачаў філёзофстваваць, што фактычна адпавядала яго былой профэсіі. Перад вайною ён выдаваў окультычную часопісь і сэрыю кніг пад назвай «Загадкі жыцьця і сьмерці». На вайсковай службе яму ўдалося прымазацца да афіцэрскай палкавой кухні, і вельмі часта, калі ён, бывала, захопіцца чытаньнем старых індыйскіх Сутэр Прагуа Параміта («адкравеньне мудрасьці»), у яго падгарвала смажэньне.

Палкоўнік Шрэдэр цаніў яго, як палкавую выдатнасьць. Сапраўды, якая афіцэрская кухня магла-б пахваліцца кухарам-окультыстам, які, заглядваючы ў таямніцы жыцьця і сьмерці, дзівіў-бы ўсіх такім філе на сьмятане альбо рагу, што сьмяротна паранены пад Камаровым паручнік Дуфэк увесь час клікаў да сябе Юрайду.

— Так, — сказаў бяз дай прычыны Юрайда, ледзь трымаючыся на крэсьле: ад яго на дзесяць крокаў сьмярдзела ромам, калі сягодня не хапіла пану палкоўніку і калі ён убачыў, што засталася толькі смажаная бульба, ён зрабіўся, як гакі. — Ведаеце, што такое «гакі»? Гэта стан галодных духаў. Я сказаў яму: «Пан палкоўнік, ці хопіць у вас сілы перамагчы вызначэньне лёсу: гэта тое, што на вашу долю не хапіла цялячай ныркі. У карме вызначана, каб пан палкоўнік сягодня ўвечар атрымаў боскі омлет з сечанаю смажанаю цялячаю пячонкаю».