Ніл Гілевіч - Талісман

Тым — і беларусам, і небеларусам, што "саромяцца" і нават "зневажаюць", іншай парады я тут не прыдумаю, апрача як: пастарайцеся зразумець, шаноўныя, што беларуская мова нічым і нічуць не горшая за іншыя; як пісаў больш за сто гадоў назад вялікі Францішак Багушэвіч, яна "такая ж людская і панская, як і французская, альбо нямецкая, альбо і іншая якая". Зразумейце гэта, адчуйце гэта, прыміце гэта аднойчы і назаўсёды як ісціну Божую — і тады ўсё стане ў вашай душы на месца, і вы супакоіцеся, і вы спазнаеце вялікую радасць ад таго, што ведаеце гэту мову, валодаеце ёю...

Многія жыхары Беларусі выказваюць трывогу: рускай мове пагражае ў нашай дзяржаве заняпад, у нас хочуць яе адабраць, нас хочуць адгарадзіць ад вялікай рускай культуры, нанесці ўдар развіццю навукі ў рэспубліцы, пазбавіць моўных кантактаў з народамі краін СНД і г.д. Скажу адразу: ніякіх падстаў для такіх страхаў-трывог няма. Яшчэ раз паўтараю: ніякіх сур'ёзных падстаў! Уся бяда ў тым, што добрыя людзі, замест таго, каб уважліва прачытаць Закон аб мовах, паддаюцца на спекулятыўна-правакацыйныя гал асы людзей нядобрых, якія ведаюць, чаго хочуць, чаго дабіваюцца. Пачытаймаж Закон, паважаныя добрыя людзі! Артыкул 2: Рэспубліка Беларусь "забяспечвае права свабоднага карыстання рускай мовай як мовай міжнацыянальных зносін", стварае "неабходныя ўмовы для вывучэння беларускай і рускай моў і дасканалага валодання імі". Артыкул 4: "Кіраўнікі, іншыя работнікі дзяржаўных устаноў... прадпрыемстваў павінны валодаць беларускай і рускай мовамі..." Артыкул 7: "Акты вышэйшых органаў дзяржаўнай улады... публікуюцца на беларускай і рускай мовах". Артыкул24: "Ва ўсіх агульнаадукацыйных школах Рэспублікі Беларусь вывучэнне беларускай і рускай моў абавязковае". Артыкул 27: "Вынікі навукова-даследчых прац афармляюцца на беларускай мове, а з улікам іх прызначэння — на рускай мове".

Спынімся — хаця б на гэтым. Не перапісваць жа ўсе артыкулы Закона ўзапар! Як той казаў: і што ж выходзіць? А выходзіць, што каб хто і хацеў не вучыць і не ведаць рускай мовы ў Беларусі — дык не мае на гэта права, павінен вучыць і ведаць, абавязкова! Закон прымушае! Адкуль жа тады і дзеля чаго ўвесь гэты шум-крык-лямант пра "бяспраўнае становішча", "выцясненне", "выгнанне" рускай мовы, пра адасабленне ад яе і ад рускай культуры наогул? Як можна, трымаючы ў руках Закон, гаварыць такое? А вось жа гавораць! У тым ліку — і добрыя паважаныя людзі.

Чаго толькі не прыдумаляюць і не бяруць на ўзбраенне праціўнікі ўсталявання беларускай мовы ў якасці адзінай дзяржаўнай! Самае ж недарэчнае і абсурднае з гэтых прыдумак — вылазкі на старонкі друку з "навукова-тэарытычнымі'' абгрунтаваннямі, што асобнай, самастойнай беларускай мовы не было і няма наогул, як і не было і няма самога беларускага народа. Вылазкі настолькі абсурдныя, амаральныя і ганебныя, што спыняцца на іх — з павагі да сябе і да чытачоў — не выпадае. Гэта ўжо, так бы мовіць, па-за ўсякай палемікай. Тым больш, што адразу ўспамінаюцца фашысцкія ідэолагі з ведамства Гебельса, ідэолагі санацыйнагарэжыму, які ажыццяўляў у акупаванай Заходняй Беларусі Пілсудскі, і наіх падобныя. Нават у самыя змрочныя часы сталіншчыны ні адзін цемрашал і крыважэрца не дагаворваўся да агульнага адмаўлення Беларусі, беларускай нацыі, беларускай мовы і культуры.

Нядаўна прагучала яшчэ адно арыгінал ьнае тэарэтычнае абгрунтаванне, чаму руская мова павінна ў Беларусі быць дзяржаўнай. Без гэтага, ці бачыце, Беларусь не стане цэнтрам СНД і еўраазіяцкіх народаў, а, значыць, не можа ў выніку гэтага быць і прыцягальнай для капіталаў замежных краін. Во, куды хапіў таварыш-тэарэтык! Маўляў, павінны ж быць амбіцыя і гонар у дзяржавы: не можа ж яна з-за такой дробязі, як мова, траціць ролю цэнтра СНД! Але давайце будзем лагічна паслядоўнымі: зрабіць у нас сёння рускую мову дзяржаўнай — значыць, паставіць крыж на дзяржаўнай мове беларускай, а па сутнасці — і на ўсім нацыянальным адраджэнні Беларусі. Вось і выходзіць: згадзіцеся на нацыянальнае самазабойства — і тады ў Рэспубліку Беларусь пацякуць з-за граніцы капіталы. Выбачайце, а — для каго пацякуць? I як будзе тады ўжо называцца наша дзяржава?..

Дайшло да таго, што найбольш апантаныя ''клапатліўцы'' пра дэмакратычную і прававую дзяржаву Беларусь падрыхтавалі і апублікавалі праект яшчэ аднаго Закона аб мовах у Рэспубліцы Беларусь. Гэта сведчыць, што намер пэўных грамадскіх сіл дэстабілізаваць нацыянальна-палітычную сітуацыю ў Беларусі куды больш сур'ёзны, чым можна было думаць, мяркуючы па іх ранейшых разрозненых выступленнях у друку. Глыбока засмучае гэта не ўзважаная нашалях грамадзянскай адказнасціініцыятыва з патрабаваннем вынесці пытанне аб другой дзяржаўнай мове ў Беларусі на ўсенародны рэферэндум.