Янка Брыль - Муштук i папка

Такія простыя, звычайныя хвіліны будуць імі ўспамінацца потым, як шчасце. Асабліва — не дай бог,— калі стане горш...

Даўняя-даўняя гутарка сярод вясковых мужчын, да якое i я, юнак, а можа, яшчэ i падлетак, прыслухоўваўся. Вечная тэма — пра выхаванне дзяцей.

Помніцца толькі адно — за яго панурую незвычайнасць: «Дзіця павінна ўсіх баяцца». Сказаў гэта маўкліва важны прымак з далекаватай вёскі. Толькi ўсяго i сказаў.

У вакзальным падземным пераходзе малая дзяўчынка толькі на момант адстала ад мамы i страшна закрычала ў сустрэчных патоках дарослых ды незнаемых... Ды тут вярнулася мама, з другім, меншым, дзіцем «за ручку». Хапіла сваю большую за руку i павяла-пацягнула туды, куды спяшалася.

А я паспеў i нібыта спалохацца за малую, i супакоіцца, нават успомніўшы весела тое, што неяк бачыў па тэлевізары. Як гутарылі малпы, сабраўшыся чародкай, i адно малое хацела недазволена адлучыцца, а мама-малпа, не спыняючы гутаркі з суседкамі, між іншым, хапіла свайго няўрымсту за хвост i падцягнула да сябе.

На пляжы, каля «пераадзявалкі» чарга. Пажылы ўсмешлівы мужчына стаіць за ціхім, акуратным хлопчыкам. Пытаецца:

— А ты, малы, чаго туды?

— Я надзеў трусікі задам наперад.

Калі хлопчык дачакаўся i пайшоў у загарадку, мужчына ўсміхнуўся мне, незнаёмаму, i сказаў:

— Што ж, гэта лепш за тое, што я ўчора бачыў. Падлеткі ў парку пыл паднялі каля лаўкі, на якой сядзела нейкая старая. Яна зрабіла ім заўвагу, дык яны: «Ты што, баба, зусім звар'яцела? Хто на цябе пыліць? Каму ты патрэбна?»

Поўны месяц над грэбенем лесу. Жнівеньская халаднаватая самотнасць.

Маленькая шчабеча з мамай, пакуль шчасліва заснуць. Чуючы гэта з другога пакоя, журботна думаю, што вось жа яшчэ i яна з'явілася на свет,— нібы зусім адна супраць усяго нялюдска цяжкага, што будзе i на яе шляху...

Сумны ды горкі роздум, калі трэба спаць, а сон не ідзе... I тут з кута, дзе ўнуччын ложачак, у цемры радасны голас праз сон, як водгук чагосьці там вельмі вясёлага: «Яна такая вялікая!..» Не больш, аднак i тон, i змест такі, што i самому стала добра.

Балючая памяць. Ляпнуў малoгa, які капрызнічаў, а ён расплакаўся горка, крапліста, i ад мяне пачаў шукаць абароны ў мяне — прытуліўся... Бо нікога на свеце болыи не было, толькі мы ўдвух. I ён яшчэ немаўля.

Кожнае дзіця — новае выданне чалавека, новае i нечаканае. Кожны дзень нечаканае, то вясёлае проста, а то i мудрае нечаканасцю.

Скажам, як сказаў бы нейкі спаважны i суровы дзядзька:

— Добра з малымі папесціцца. Спачатку з дзецьмі, цяпер з унукамі.

1946-1983

У лодцы на возеры трое. Спінінгіст-тэарэтык дакучліва павучае госця, як трэба лавіць. Тэорыю падмацоўвае прыкладамі. Найбольш, як водзіцца, з уласнай практыкі.

— Навешаў я раз добры такі кукан шчупачкоў i прычапіў за кармой. Дык што ты думаеш? Усе паўцякалі праз горла найбольшага...

Госць у тон яму дадае:

— А найбольшы, раней чым таксама ўцячы, крыкнуў: «Хадзяін, вазьміце вяровачку!» I тады ўжо нырнуў.

Бяззубы мясцовы рыбак, што сядзіць на вёслах, ажно адкінуўся назад — смяецца ціхім, справядлівым рогатам.

Адзін сынок, дый той у горадзе. Летам старому бацьку яшчэ сяк-так — на сонцы пасядзіць, карову папасе. A зімой занясло двор снегам — роўна са студняй. Рэдка хто зойдзе, сядзіш адзін, як воўк.

У кухні, дзе цяплей, над сталом мармыча рэпрадуктар. Дзед ляжыць на печы i слухае. Перадаюць нейкую казачку для дзяцей. Разышліся ў тым радыё раптам сабакі брахаць, гyci гегаць, куры кудахтаць... Дзед ведае — гэта артысты. Рагоча да слёз:

— А каб на вас нечага, каб на вас!..

I ўсё цяплей на душы.

Шафёры, чалавек з дзесятак, сумуюць на ганку райвыканкома. Гарачыня. Начальства нікуды не едзе — нарада. Лена перабрэхваюцца, мала рагочуць.

Вось грукоча брукам на матацыкле нейкі дзяцюк або, можа, i дзед... Не пазнаць — даўно не голены, ледзь не да самых вачэй абвязаны хусткай.

Ленае слова самага веселуна:

— Гэты ўжо, хлопцы, лішняга слова не скажа.

I вялыя ўсмешкі.

— Калісьці маці мая ішла замуж, дык не магла дастаць панчох пад вянец. Анучак накруціла беленькіх у хадакі. Спадніца доўгая — яно i не відаць, як там вышэй. А цяпер у мяне тры дзеўкі модныя. Дальбог, братко, мяхі старым капронам завязваю!

— Яшчэ пасля вайны, як толькі ісалгасы арганізоўвалі, быў у нас конік Аршын. Збракавалі яго потым i прадалі на беражэнскія хутары. Аднаасобніку.