Янка Брыль - Муштук i папка

Люда любіць i ўмее прыдумваць.

Яшчэ калі яна была зусім маленькая, трохі больш за паўтара года, i тата, стоячы на верандзе, трымаў яе на руках, Людачка заўважыла, як пад застрэшкам у павуціне б'ецца i ные муха.

— Пуця! — сказала яна, працягнуўшы заслінены пальчык.— Пуця гута-та!..

A «пуці» было не да гушкалкі.

Потым неяк, гадоў яшчэ праз паўтара, глянула малая раненька ў акно i ўсцешылася:

— Ой, мама, а сняжок які за ноч падрос! Большы яшчэ, як учора!..

Цяпер ужо Людзе пяты год.

Сёння нядзеля, i тата не пайшоў на работу. Люда прачнулася, бачыць — Пампушка, яе меншая сястрычка, яшчэ спіць, мама ўжо кудысьці пайшла, а тата сядзіць ды чытае.

I Люда задумалася, падпёршы кулачком i пасля сну не вельмі румяную шчаку.

— Ну, што? — спытаўся, пачакаўшы, тата.— Што, мая цёцямаркоця?

— Тата, а Маша ж з'ела ўсю пахлёбку!..

— Якая Маша? Якую пахлёбку?

— А там, што мама ўчора нам чытала: пра Машу i пра трох мядзведзяў.

— Ну i што?

— Маша з'ела ўсю пахлёбку, а чым жа мядзведзіха накарміла тады малога Мішутку?

— Та-ак... Тут, брат, i сапраўды задача...

— А я, тата, думала, думала i прыдумала!

— Ну?

— Ты вось паслухай. Маша пайшла тады ў лес па грыбы?

— Ну, скажам, па грыбы.

— I назбірала грыбоў?

— Трэба думаць, што назбірала.

— А потым яна спалохалася мядзведзяў i ўцякла праз акно... А грыбы ж свае яна забылася! Ага!.. I Мішуткава мама падсмажыла ix маленькаму... Праўда?

Ca старэйшай бацькі паехалі на курорт, а меншую ўзяла ў вёску бабуля. Там Аня палюбіла Мальву, бабіну карову. Яны з бабуляй удзвюх сустракалі яе з пашы, калі яна мукала яшчэ здалёк, а потым Мальва ціха стаяла, пакуль у даёнку дзюрчаў сырадой. Такі смачны, духмяны, цёпленькі! Бабуля баялася, што тут малой, можа, горш, як на тым курорце, i ўсё паіла, паіла тым сырадоем — уранні, апоўдні, увечары. I вярнулася Аня дахаты — ну, як пампушка.

Нешта хутка пасля таго, як усе прыехалі зноў дахаты, гаварылі ўвечары, хто кім збіраўся быць, кім стаў. I Аня сказала — зусім сур'ёзна:

— А я вырасту i буду каровай i буду даваць многа малака!..

Мама працуе на ферме, занятая з ранняга ранку да позняга вечара. Тату лягчэй — ён вартуе саўгасныя сенакосы. Дарослыя дзеці — сучасная моладзь: пазагараць з транзістарам, парыбачыць, з клуба вярнуцца на досвітку, адаспацца... А маленькая Зося, якой шэсць гадоў, гуляе — па праву маленства. Загарэлая, ціхая, з сарамлівай усмешкай.

З дачніцай, што жыве ў ix, пайшла ў чарніцы. Ідуць дахаты, назбіраўшы, i цёця пытаецца:

— Kaгo ж ты, Зося, пачастуеш сваімі ягадамі?

Малая доўга маўчыць, потым кажа:

— Маму.

— А чаму толькі маму?

— Бо яна ўсё робіць.

Чыстага маленства, зусім без прымесі з пазнейшымі ўспамінамі, з расказамі старэйшых пра мяне,— няма. Я намагаюся яго дастаць, i, як дастану, мне вельмі добра.

Саракатрохгадовая маці, дачка майго даўняга сябра, паказала мне днямі свой... ну, не талісман які, вядома ж, а проста адзін з прыемных успамінаў маленства. Той самаробны альбом з маімі вершамі i братавымі малюнкамі да ix, які мы з братам падаравалі ёй... трыццаць пяць год таму назад. I мне цяпер стала ад гэтай, зусім нечаканай, сустрэчы з тым падарункам вельмі прыемна, можа, не менш, чым ёй калісьці.

I тое прыгадалася, як мы рабілі альбом, як нам здавалася, што праца тая — толькі пачатак таго, што мы будзем рабіць. I сум па брату яшчэ раз вярнуўся: не толькі таму, што яго ўжо даўно няма, але i таму, што ён не здзейсніўся як мастак. I сум толькі мой: што я так мала пісаў для дзядей, хоць i марыў калісьці быць толькі дзіцячым пісьменнікам. А разам з сумам прыйшло i радасці трохі: ад тых, няхай сабе сціплых, удач, што былі, i ад надзеі, яшчэ ўсё надзеі на ўдачы, што будуць. I тое нарэшце прыйшло, ужо амаль невытлумачальнае, што прасвечвае радасць сустрэчы з альбомам — яшчэ адно пранікненне ў чароўны свет паэзіі маленства.

Хацеў узяць да чаю яшчэ кавалачак пірага, але падумаў: «Няхай застанецца малому». I ўспомніў N., з яго сялянскім розумам, з яго заўсёды бадзёрай, бяскрыўдна-хітраватай усмешкай. Ён напэўна сказаў бы: «Тут нам не ўзяць, не з'есці самому — смачней, чым узяць».

Прыхварэўшы, добра супакоіцца ад будзённай мітусні, апусціцца да свайго надзейнага грунту, засяродзіцца на галоўным, падумаць, пачытаць, папрацаваць.

Нават прыходзіць, вяртаецца дзіцячая цікаўнасць, вастрыня ўспрымання — пачынаеш заўважаць тое, чаго раней або даўно не заўважаў.