Іван Шамякін - У добры час

Адам, які стаяў, абапёршыся на кола, і ўважліва слухаў брыгадзіра, пры гэтых словах у момант знік за трактарам.

Маша ўспыхнула. Ніколі яшчэ і ніхто ўзаемаадносіны Васіля і Максіма не тлумачыў іх адносінамі да яе. Яна ўзлавалася.

— Не вярзі глупства, Міхайла. Скажы лепей, калі трактар пойдзе?

— Трактар пойдзе цераз гадзіну. Не больш. Шкада, што ты сёння такая майская, а то дапамагла-б падняць нам адну штуку.

— Давай.

— Не, не. Не дазволю, — ён адхіліў яе рукой, а потым узяў ключ і пачаў адвінчваць гайку. — Ведаеш, а Лазавенка — крылаты чалавек. Разумнік! Чаго варта адно яго жаданне кіраваць такім калгасам, у якім працаваўшы не адзін які-небудзь скалечаны «ХТЗ», а цэлая трактарная брыгада, а то і дзве. Вось-бы мне ў такі калгас! Вось дзе-б я даў разгарненне, далібог, даў-бы Адам, далі-б?

— Угу! — каротка адгукнуўся трактарыст.

— А то адна брыгада на два сельсоветы! Дай другому калгасу такі карабель, як у «Волі», а яму там і рабіць нечага, — ён паглядзеў на Машу і раптам засмяяўся: — Папрасі мяне быць за свата, мігам арганізую...

Яна махнула на яго касынкай:

— З табой гаварыць — пуд солі трэба з'есці. А я яшчэ не снедала.

— Вось гэта дарэмна. Падштурхні там Лескаўца, каб хутчэй за гаручым паслаў. З сённешняга дня будзем працаваць па дваццаць гадзін у суткі.

Старшыню калгаса яна сустрэла каля яго двара. Максім стаяў каля зямлянкі і глядзеў на свой няскончаны дом. На чыстых, абгабляваных бярвеннях свяціліся бурштынам рэдкія сучкі, залітыя смалой. Над белым, нібы толькі-што старанна вымытым, гонтавым дахам папіскваў, паварачваючыся пад подыхам ветру, бляшаны флюгярок. Слепа глядзелі ў сонечны дзень пустыя проймы вокан. Ад таго, што два з тых вокан, якія выходзілі на вуліцу, мелі ўсё, каб прыняць раму, а трэцяе толькі адзін падаконнік, не зусім падагнаны яшчэ, — ад гэтага неяк асабліва адчувалася недарэчнасць таго, што ў доме не стукалі сякеры, не гаманілі рабочыя. Навокал у беспарадку валяліся бярвенні, дошкі, шалёўка. Моцна пахла сасной.

Максім стаяў, засунуўшы ў кішэні рукі, жмурыўся ад сонца і смактаў люльку, якая, відаць, ужо даўно патухла.

Маша зразумела яго пачуцці, і ёй стала шкада яго.

«Трэба сказаць яму, што дарэмна ён разагнаў рабочых. За дом ніхто благога слова не сказаў-бы... А вось што да Шаройкі наведваецца... А ў калгасе да самай позняй восені хопіць работы. Ды няўжо з-за гэтага старшыні калгаса ў зямлянцы жыць? Трэба будзе на праўленні сказаць...»

Убачыўшы Машу, Лескавец выняў з рота люльку і выбіў яе аб галянішча бота. Прыветліва ўсміхнуўся.

— Як справы, Маша?

— Канчаем бульбу.

— Канчаем?

— Заўтра думаю скончыць.

— Заўтра? — ён шчыра здзівіўся. — Жартуеш?

— А ты сам ідзі паглядзі.

— Малайчына! Ніколі не думаў, што ў цябе такія арганізатарскія здольнасці, — ён толькі цяпер прыкмеціў, што яна ў новым плацці, і пранікліва разглядваў яе з галавы да ног. Машы ажно няёмка стала, і яна сама мімаволі зірнула на свае ногі.

— А ты маладзееш.

— А чаму мне старэць?— ёй стала весела, і яна не стрымала ўсмешкі.

— Але... — ён уздыхнуў, на ілбе ў яго з'явіліся дробныя зморшчынкі. — Але... А наогул, старэем, Маша. Чорт яго ведае як ляціць жыццё. Проста не ўгонішся...

«Што праўда — то праўда», — падумала Маша.

— Не можаш ахапіць усяго, робіш глупства, а пасля...— на момант ён завагаўся — ці гаварыць гэтае апошняе слова? — каешся...

Гэта быў крок да прымірэння. Але ў Машы нават не дрогнула сэрца, толькі на яе светлы настрой нібы ўпаў цень — у душы зноў варухнулася крыўда і абраза за ўсё тое, што яна перажыла з-за яго.

«Ці не ты зноў маці падсылаў?» — падумала, але тут-жа адагнала гэтую думку: ёй было цяжка абвінаваціць у няшчырасці Сынклету Лукічну, старая сказала-б ёй усю праўду, як тады, калі яе паслалі ад Шаройкі. Каб не адказваць на галоўнае, Маша задумліва паўтарыла яго словы:

— Жыццё ляціць. Сапраўды, — і, нібы схамянуўшыся: — але адстаюць ад яго толькі слабыя.

Прадоўжыць размову ім перашкодзіў Шаройка. Ён з'явіўся нечакана, і ў Машы ўжо выпрацаваўся своеасаблівы рэфлекс пры яго з'яўленні — пачуццё насцярожанасці, прадчуванне нечага благога.

Шаройка прывітаўся і выцер далонню пот з ілба і шыі, у яго быў такі выгляд, быццам ён толькі-што прабег некалькі кілометраў.

— Ну, брат, не людзі, а Нехрысці... Хоць кол на галаве цяшы. Цэлую раніцу з хаты ў хату бегаю, нібы паштальён той. Проста распанеў народ: да васьмі спяць, да дзесяці снедаюць. Акунька зноў яшчэ толькі блінцы пячэ, мабыць, да абеду будзе ў печы паліць.