Іван Шамякін - У добры час

Ігнат Андрэевіч адчыніў скрыначку, адарваў ражок газеты і скруціў цыгарку. Ліда ледзь прыкметна паківала галавой, моўчкі працягнула руку і забрала скрыначку, схавала ў сваю кішэню. А калі ён падняўся і, прайшоўшыся разы са два па пакоі, адчыніў акно, яна таксама паднялася і моўчкі зачыніла яго. Ігнат Андрэевіч нечакана спыніўся перад дачкой з нахмуранымі брывамі, і Машы здалося, што ён будзе ёй вымаўляць, але ён ласкава папрасіў:

— Пашлі, калі ласка, Ліда, вучня, хай пакліча Лазавенку. Ён ішоў у «сілавую».

Ліда вышла.

Ладынін хвілін колькі моўчкі хадзіў па пакоі.

— Але, справы дрэнь. Я так і адчуваў... Выпраўляць трэба неадкладна, прызнаўшы, што мы самі ва ўсім вінаваты. Так, так, і ты таксама, Маша. Чаму маўчала раней? Чаму не падказала? Нельга адкладваць такія рэчы, трэба выкрываць, крытыкаваць, настойліва, прынцыпова! — ён раптам затаварыў палымяна, адсякаючы кожнае слова энергічным узмахам рукі! — Выпалваць пустазелле трэба з коранем! А мы, лібералы гэтакія, згадзіліся пакінуць Шаройку за брыгадзіра. Гэта — наша першая памылка...

— Другая — аслабілі агітацыйную работу, — нечакана прадоўжыла Ліда, з'явіўшыся ў дзвярах. — Пайшлі па прынцыпу: вясна — час работы, а не гутарак. Не разумею, навошта было таварышу Ладыніну аслабляць агіткалектыў «Партызана». Пашкадаваў дачку і Мяцельскага...

Ладынін здзіўлена глядзеў на яе з добрай усмешкай на твары.

— Ах ты!.. Ты-ж сама прасілася!

— А ты павінен быў не згаджацца. Адным словам, тата, у мяне з'явілася жаданне папрацаваць у брыгадзе Машы. Ніякая падрыхтоўка да экзаменаў, ніякі вясновы настрой не перашкодзіць мне штодзень бываць у Лядцах. Так што назначай Міхею Вячэры новага агітатара. Пабурчыць, праўда, стары, але нічога.

— Добра, дачка.

Зайшоў Васіль Лазавенка, моцна, да болю, паціснуў Машы руку і адразу весела звярнуўся да Ладыніна:

— Слухаю вас, таварыш сакратар, — і асекся, убачыўшы ў вачах доктара гнеўныя агеньчыкі.

— Садзіся і дакладвай, таварыш намеснік сакратара, як ідзе сяўба ў «Партызане».

Васіль зірнуў на Машу.

— Я думаю, вам вядома ўжо...

— А я хачу пачуць ад цябе, — у голасе Ігната Андрэевіча з'явіліся незнаёмыя ноткі.

Васіль, перасмыкнуўшы плячыма, сеў да стала і пачаў, нібы па-напісанаму:

— У мінулым годзе «Партызан» на гэтую-ж дату займаў пяцьдзесят другое месца ў раёне. У гэтым — дваццаць першае, а ў раёне восемдзесят чатыры калгасы. Зрух, рост, і, трэба сказаць, нядрэнны. Калгас падняўся да ліку моцна сярэдніх, сказаў Бялоў на паседжанні райвыканкома. І таму, мне здавалася, не было патрэбы «біць трывогу». Прызнаюся, я нават усумніўся аднойчы: а ці не завышаюць яны зводку? Шаройка гэта ўмеў рабіць. Не, нічога. Байкоў праверыў — усё дакладна, як мае быць... Радасна за Лескаўца, — Васіль зноў зірнуў на Машу, але яна глядзела некуды пад стол: ёй было няёмка за тое, што гаварыў Лазавенка, і за яго самога таксама было неяк сорамна, бо ніколі яна не чула, каб ён гаварыў так афіцыйна, такімі сухімі лічбамі. Не спадабалася ёй чамусьці і тое, што за вясну ён паружавеў, нават, здавалася, папаўнеў і быў так інтэлігентна апрануты: добры светлы гарнітур, шаўковая «украінка», жоўтыя чаравікі.

Лазавенка хацеў прадаўжаць, але Ігнат Андрэевіч перапыніў яго:

— Слухай, а ці думаў ты калі-небудзь, чаму «Партызан» не можа заняць, напрыклад, другое месца. Якія прычыны перашкаджаюць гэтаму?

— Другое? — Васіль скептычна ўсміхнуўся. — «Воля» займае чацвёртае, Ігнат...

Ён не скончыў. Ладынін з размаху грымнуў кулаком па стале.

— Зноў «Воля»? Зноў у цябе адраджаецца гэтае агіднае зазнайства? «Воля», «Воля»!.. Мы ведаем, чаго варта «Воля»... Але не забывай, што ты комуніст... Што мы з табой адказваем перад партыяй за ўвесь сельсовет.

— Я не забываю, Ігнат Андрэевіч, — ціха прамовіў Васіль і раптам зусім нечакана таксама павысіў голас да крыку, падхапіўшыся з табурэткі:

— Я не забываю! Але мне надакучыла! Пайшлі яны к чорту! Два гады я цягну іх за вушы, дапамагаю, чым магу. «Партызану» аддаваў увагу як і ўласнаму калгасу. Цяпер там комуніст, такі-ж, як я. Дык чаму яму можна дараваць усё, а мне нельга дараваць простай чалавечай слабасці? Так, я ганаруся сваім калгасам і буду ганарыцца! Так — «Воля»! І не абвінавачвайце мяне ў зазнайстве, калі ласка!..

Ён хадзіў ад стала да дзвярэй і размахваў рукамі са сціснутымі кулакамі. Ніхто з прысутных ніколі не бачыў яго такім узрушаным, і ўсе, здзіўленыя, моўчкі слухалі. Нават Ладынін, які вельмі не любіў такіх нервовых успышак і ўжо самаго сябе ўпікаў за сваю невытрыманасць, не перапыняў яго.