Іван Шамякін - У добры час

— Спіць.

Ён глянуў на Сынклету Лукічну з надзеяй, што напамінак аб сыне змякчыць яе душу. Але тое, што ён убачыў у яе вачах, ледзяной хваляй ударыла яму ў сэрца і нарадзіла жаданне схавацца, або праваліцца скрозь зямлю. Словы, нібы град, балюча ўдарылі яму ў твар:

— Слухай, Амелька, калі ты яшчэ хоць адзін раз заманіш яго выпіваць, так і ведай — дзесятаму закажаш... Я знайду на цябе ўправу, бессаромны ты чалавек. Я да райкома дайду, а словам маці ўсюды павераць. Ты за поўлітэрку хочаш купіць дазвол цэлую ноч на калгасным кані апрацоўваць свой незаконна захоплены гектар? Ты хочаш пачастункамі прываражыць яго да дачкі?.. Я цябе наскрозь бачу і ведаю, чым ты дыхаеш... Ох, і паскудны ты чалавек!

Покуль ён сабраў свае думкі і адважыўся падняць вочы, яе ўжо не было каля паркана. Сынклета Лукічна ішла па завулку ў бок рэчкі, выпраміўшыся, горда падняўшы галаву.

Пакінуты конь абгрызаў маладую яблыню. Убачыўшы гэта, Шаройка з усёй сілы ўдарыў каня пугаўём, а пасля страшэнна вылаяў ні ў чым не вінаватых жонку і дачку. Паліна заплакала і, шыбануўшы кошык і сарваўшы фартух, пабегла ў хату. Участак у садзе застаўся недасаджаным.

За раніцу Маша абышла амаль усё поле брыгады і нават, як заўсёды, заглянула на ўчастак «Волі» — каб параўнаць. Раннія пасевы дружна набіралі сілу, кусціліся, гусцелі і былі не на многа горшыя, чым у суседа. Больш познія далі ўсходы рэдкія, кволыя. Зямля прасіла дажджу.

Маша з болем у сэрцы думала аб участках у першай і трэцяй брыгадзе, на якіх ярына пасеяна толькі ўчора і будзе сеяцца невядома колькі яшчэ дзён.

Дапамагчы-б ім. Але чым? І так з яе брыгады па загаду Лескаўца перакінулі ў брыгаду Шаройкі лепшых коней.

«Не, трэба пагаварыць з людзьмі, каб за два дні скончылі бульбу, і ўсё-такі дапамагчы ім»... — вырашыла яна і накіравалася ў той бок, дзе віднеліся людзі, коні і фурманкі. Амаль уся яе брыгада працавала на пасадцы бульбы. Мужчыны развозілі гной, складзены на полі яшчэ зімой, рассявалі калійную соль, падвозілі бульбу, хлопцы хадзілі за плугамі, а жанчыны і дзяўчаты садзілі бульбу. Працавалі дружна, весела — з гоманам і жартамі. Яе сустрэлі ветліва; хто не бачыўся раніцой — вітаўся, моладзь зноў-такі жартавала:

— Маша, ты нас павінна прэміраваць!

— Медалямі з бульбіны, — засмяялася Маня Лобан, — нізенькая курносая дзяўчына, па мянушцы «Каза».

— Сама ты бульбіна, Каза. Вунь і нос на сонцы спёкся! — адсек ёй Грышка Грошык, лепшы ў вёсцы балалаечнік і насмешнік.

Дзяўчына сарамліва закрыла хусткай нос.

Падышоў пажылы калгаснік Лявон Гайны.

— Ты ім, Маша, чарцям, па тры працадні скінь. Яны толькі ля дзевак завіхаюцца.

— А табе зайздросна, га? — закрычалі хлопцы ў адзін голас.

— Ён сам з Ганны вачэй не зводзіць.

— Ды жонка яму штодзень па пасме валасоў вырывае. Вунь аблысеў ужо.

— Мы яшчэ ёй раскрыем твае грахі. Чакай!

Лявон палахліва аглянуўся — ці далёка жонка?

Хлопцы зарагаталі.

— Ну, і языкі, каб вам...

Маша прайшла па ўчастку.

— Мала гною, мужчынкі.

— Марыя Паўлаўна, што ты! Ніколі столькі не лажылі.

— Бо ніколі не змагаліся за такі ўраджай... Ой, бачу, падвядзеце вы... А мы слова далі...

— Ні разу не падвялі, Маша, і не падвядзём, можаш быць упэўнена. Ды што мы — ворагі самі сабе, ці што?

— Ого, каб нам вырасціць такі ўраджай? Які працадзень быў-бы!

— Вырасцім, толькі давайце больш гною, асабліва там, у нізіне, — яна паказала рукой. — Вывезіце туды ўсю гнойную жыжу з ямы каля канюшні.

— Нехапае цягла, таварыш брыгадзір.

Мужчыны па адным падыходзілі да яе, абкружалі.

— А я хацела пагаварыць з вамі, каб заўтра скончыць.

— Усю бульбу? — старэйшы сярод мужчын, дзед Яўмен Лескавец, паківаў галавой. — Не па плячу задачу задаеш, дачка.

— Дзядуля, самі-ж вы гаварылі, што большэвікі ўсё могуць.

— Гаварыў і цяпер скажу... І яно, вядома, можна, — стары акінуў позіркам мужчын, як-бы шукаючы падтрымкі: — Можна... Але коні... Прыстаюць... Бо гэта-ж не машына. Трактар і той вунь стаіць.

— Трэба карміць у баразне, таварышы. Абавязкова, — не параіла, а патрабавала Маша. — Буду правяраць. А то ўчора жонка Усціна замест таго, каб прынесці траву коням, панесла сваёй карове.

— У Лазавенкі жыта косяць на корм. Знарок сеялі для гэтага. Зялёны канвеер, — заўважыў Пеця, брат Машы.

— Але, браткі, жыта — у калена, ранняе. Я ўбачыў, дык у мяне сэрца зайшлося: такое багацце, а яны косяць.

— Затое ў іх коні — ажно крыжы раздваіліся, і каровы па вядру малака даюць.