Іван Шамякін - У добры час

Максім увесь вечар танцаваў з Лідай. Ён чуў, як аб іх з захапленнем шапталіся жанчыны. «Вось пара, дык пара. Быццам раслі адзін для аднаго!» — і любаваўся Лідай і сабой. У душы ў яго расло адчуванне, што вечар гэты будзе найшчаслівейшым у яго жыцці. Ліда, як ніколі, адносілася да яго прыветліва, ласкава, не кпіла, не насмешнічала, як звычайна. У часе танца размаўляла сур'ёзна і яму здавалася, што яна нечым як-бы засмучана.

Баяніст Косця Бульбешка нахіліў да баяна галаву, спрытна прабег пальцамі па ладах знізу ўгору, лена расцягнуў мех і зайграў нешта сумнае. Моладзь насцярожылася. Але баяніст раптам махнуў галавой, адкінуў свой бялявы чуб з ілба, тупнуў нагой і грымнуў вясёлую плясавую. На круг, галёкнуўшы, выскачыў Сашка Лазавенка. За ім, быццам дражнячы каго, выплыў камлюкаваты, крываногі трактарыст Яўмен Шукайла. Міхайла Прымак не стрываў, як ён крыўляецца, «паганіць механізатарскі род» і выскачыў на круг сам, выпіхнуў Яўмена плячом.

У маладосці Міхайла быў найлепшым танцорам у сельсовеце, актыўным удзельнікам мастацкай самадзейнасці. Але цяжкія раны давалі сябе адчуваць, і ён, хутка змарыўшыся, пачаў выклікаць Машу. Яна паспрабавала схавацца за жанчын, але яе ветліва выштурхнулі на сярэдзіну. Яна прайшлася паўз сцяну людзей, шукаючы, перад кім спыніцца. Позірк яе ўпаў на Ліду. Тая ведала пра цяжарнасць Машы і адразу-ж змяніла яе. Але як толькі Ліда вышла, Сашка і Прымак схаваліся ў натоўпе, адзін — з-за юнацкай сарамлівасці, другі — баючыся, каб Ліда не выклікала яго на спаборніцтва. Косця Раднік закрычаў:

— Шырэй круг! Шырэй круг!

І круг расшырыўся, адступілі людзі, прыціснуліся да сцен.

Ліда выхапіла хустачку, узмахнула ёй над галавой, перакружылася раз, другі з надзвычайнай лёгкасцю і грацыёзнасцю, прайшлася па кругу і раптам працягнула руку з хустачкай да Максіма. Ён павольна расшпіліў каўнер кіцеля і, калі яна падышла ў другі раз, гучна тупнуў нагой, адкінуўшыся ўсім целам назад. Ліда гарэзліва адступала, нібы паддражняла, заманьвала яго: дагані! злаві! Ён скочыў, прысеў, двойчы перакружыўся вакол яе і пайшоў выбіваць такую чачотку, што зазвінелі шыбы. Шпарчэй заскакалі пальцы баяніста па перламутравых ладах, ніжэй схілілася яго галава, зноў упалі на лоб валасы.

Пачалося зацятае спаборніцтва трох упартых, моцных характараў. Хто — каго, хто здасца першы? Але ніхто не хацеў уступіць пяршынства. Навокал заахвочвалі іх:

— Максім! Глядзі, не паддайся! Пастой за мужчынскі гонар!

— Ай, малайчына, Ліда! Вось гэта дзяўчына! Што ваш Максім!

— Косця! Давай шпарчэй!

Баяніст ўсё набіраў і набіраў тэмп, «выціскаючы» з сябе і свайго інструмента ўсё, што мог; баян ажно захліпаўся ўжо. І ўсё шпарчэй і шпарчэй лётаў па кругу Максім, то прысядаючы, кружачыся на адной назе, то высока падскокваючы. Усё шпарчэй кружылася Ліда, уздымаючы плаццем вецер.

Людзі прыціхлі, зацікаўленыя і здзіўленыя, толькі заднія станавіліся на лаўкі, на падаконнікі, націскалі на пярэдніх; здавалася вось-вось разарвецца жывое кола, перашкодзіць танцорам. Але Максім лётаў з такой хуткасцю,. што страшна было ступіць за мяжу кругу, — зваліць з ног.

Праляцела хвіліна, другая, пяць хвілін... Т невядома колькі-б часу прадаўжаўся гэты шалёны танец, каб не Маша. У яе раптам закружылася ў галаве ад гэтага іх шалёнага кружэння, яна нахілілася і палажыла руку на мех баяна, загадала:

— Спыніцеся! Што вы робіце?

Баян змоўк.

Максім і Ліда спыніліся, разгублена аглянуліся. Яны не асабліва нават і задыхаліся. Ім апладыравалі. Максім падышоў, пакланіўся і... пацалаваў яе руку.

Жанчыны здзіўлена ахнулі. Нехта з маладых засмяяўся.

Ліда знікла. Максім доўга шукаў яе, покуль дзяўчаты не падказалі яму, што яна ў пакоі радыёвузла. Невялічкі пакойчык гэты першапачаткова прызначаўся для гурткоў і знаходзіўся за сцэнай. Звычайна Косця Раднік трымаў яго на замку і нікога не ўпускаў, нават на дзвярах вісела шыльдачка: «Пабочным уваход забаронены». Але ў гэты раз пакой быў адчынены, у замочнай шчыліне тырчэў ключ.

Ліда сядзела на табурэце, абапершыся локцямі на доўгі стол, на якім стаяў вялікі бліскучы прыёмнік. Яна задуменна глядзела на шкалу настройкі з мноствам надпісаў гарадоў і, відаць, не пачула, як Максім зайшоў. У пакоі было ціха, Косця выключыў дынамік.

Максім, п'яны ад танца, падышоў і ўзяў са стала яе рукі, сціснуў іх. Яна паднялася, стала перад ім, тварам у твар, папрасіла:

— Пусці рукі, Максім. Баліць.

— Баліць? А ў мяне сэрца баліць. Пра гэта ты ведаеш?