Іван Шамякін - У добры час

Там, у шпіталі, і прышло да яе першае каханне — каханне, якое не забываецца праз усё жыццё.

Капітана Сяргея Чарнышова раніла ў апошні дзень ліквідацыі Сталінградскай футроўкі. Куля прабіла яму навылёт грудзі, левае лёгкае недалёка ад сэрца. Разам з іншымі раненымі яго даставілі ў тылавы шпіталь на самалёце. Ліда дзяжурыла, калі яго прынеслі на насілках у палату, палажылі на ложак. Яна нахілілася над ім, папраўляючы коўдру, падушкі. Ён расплюшчыў вочы, доўга і пільна ўзіраўся ў яе твар і, раптам, радасна ўсміхнуўшыся, спытаў:

— Вы? — нібы яны былі знаёмы раней і, памаўчаўшы, дадаў: — Як ваша імя? Ліда? Ліда, — прашаптаў ён і заплюшчыў вочы.

Уначы яе разбудзіла маці. Званіла дзяжурная ўрач са шпіталю.

— Лідачка, ранены капітан вельмі просіць, каб ты прышла. Яму толькі што зрабілі аперацыю.

Гэта было не ўпершыню. У яе было ўжо некалькі такіх раненых, якія капрызліва патрабавалі, каб дзяжурыла толькі яна, каб толькі яна адна перавязвала іх, падавала лекі, ваду. Аднак ніколі ў яе не білася так моцна сэрца, як у гэты раз, калі яна, хуценька апрануўшыся, бегла па трыццаціградусным уральскім марозе ў шпіталь.

Чарнышоў ляжаў з адплюшчанымі вачыма і адразу павярнуў галаву, як толькі яна ўвайшла. На змучаным твары яго адбілася радасць. Яна села на край ложка, узяла яго рукі.

— Даруйце,— ледзь чутна прашаптаў ён,— мне пасля сказалі, што вы не дзяжурыце. Не палічыце гэта за капрыз. Я трэці раз у шпіталях і ведаю, я не капрызлівы... Мне проста захацелася пабачыць вас... Мне здалося, што я памру. Ніколі не думаў пра смерць, а тут раптам падумаў і спалохаўся. Дзіўна, праўда? Першы раз мяне раніла ў пачатку вайны, пад Барысавам, потым — пад Масквой... у першы дзень наступлення. А ў Сталінградзе я быў з першага дня абароны. З першага і да апошняга... У кастрычніку мой узвод быў абкружаны ў падвале дома, і мы трымаліся семнаццаць дзён. Нас было сорак чатыры, засталося восем... Побач ляжалі забітыя сябры... Аднак усёадно я ніколі не думаў пра смерць... Гэтаму цяжка паверыць — я разумею...

Голас яго быў слабы, хрыплы. Ліда схілілася над ім, каб чуць, каб разабраць усе словы. І раптам ён паведаміў ёй таямнічым шэптам:

— Я хачу жыць.

Яла ажно мімаволі аглянулася ад нечаканасці, але ранены зноў павысіў голас і нават загаварыў больш моцна, чым у пачатку:

— Напішыце маёй маме. Я ўжо тыдзень не пісаў ёй. Напішыце вясёлае гэткае пісьмо... Ад мяне... Што я жывы, здаровы... Што мы разграмілі ў Сталінградзе немцаў і адведзены ў тыл на адпачынак... Не, пачакайце... Адрас — на шпіталь?.. Я лёгка ранены... Зусім лёгка, — ён заплюшчыў вочы, і вусны яго варушыліся: ён дыктаваў пісьмо ў думках.

Стрымліваючыся, каб не заплакаць, Ліда пяшчотна гладзіла яго рукі.

Так непрыкметна прышло яно, яе каханне. Праз колькі дзён яна з нецярплівасцю чакала канца лекцый, чаго не было з ёй ніколі раней, і адразу-ж бегла ў шпіталь... У часе дзяжурства яна амаль не выходзіла з яго палаты. Іншыя раненыя нават пачалі скардзіцца на яе ўрачу. Але нішто не магло стрымаць, нішто не магло заглушыць яе магутнага пачуцця, якое расло з кожным днём.

Сяргею не дазвалялі многа размаўляць, і яна, каб ён толькі маўчаў, няспынна гаварыла сама: расказвала пра сваё дзяцінства, пра бацьку, пра сяброў, чытала яму вершы, часам ціхенька спявала, быццам калыханку малому. Аднойчы ён пацалаваў яе руку, неяк нечакана, калі яна папраўляла падушку, і яна цэлы вечар насіла гэтую руку неяк асцярожна, адчуваючы на ёй цеплыню яго вуснаў.

Пра яе каханне даведалася маці — расказалі знаёмыя ўрачы. Пачалі жартаваць сяброўкі з інстытута. У адказ яна толькі радасна ўсміхалася: для яе было найвялікшым шчасцем, калі гаварылі пра яго.

Нядоўга цягнулася гэта шчасце — дзён дзесяць.

Аднойчы ўвечары яна прышла на дзяжурства, апранула халат і, як заўсёды, радасна бегла па калідору да знаёмай палаты, каб хутчэй убачыць яго, прывітацца. Яе спыніла дзяжурная ўрач, абняла і не вытрымала сама — заплакала.

У Ліды пахаладзела сэрца; яна адразу ўсё зразумела: Сяргей памёр. Падманным аказалася палепшанне яго здароўя ў апошнія два дні: гэта была апошняя барацьба арганізма са смерцю, апошняя ўспышка жыцця.

Яна не заплакала, толькі выказала крыўду ўрачам, сёстрам-сяброўкам, што яны не паклікалі яе. Выказала з нервовым абурэннем, злосна і пайшла выконваць свае абавязкі.

З могілак на другі дзень яна прышла хворая. Напружаная праца і гэтае нечаканае няшчасце надламалі яе здароўе. Рэнтген паказаў працэс у лёгкіх. Два месяцы ёй не дазвалялі ўставаць з ложка. Але яе ратавала не лячэнне, а яе моцная воля, яе прагнасць да жыцця. Яна перамагла хваробу. З надыходам вясны Ліда паднялася, пайшла ў інстытут і здала ўсе экзамены, але ў шпіталь больш не вярнулася.