Іван Шамякін - У добры час

— Чаму ты гаворыш аб сваей хваробе мне? Я не доктар. Звярніся да бацькі, — аднак рук не адымала.

— Ліда! Гэтак нельга жартаваць!

— А як можна? — вочы яе зноў смяяліся, але не весела, як звычайна.

— Я не магу!.. Я хачу ведаць... Я павінен ведаць... Мы не дзеці, Ліда, мы — дарослыя людзі, мы мусім называць рэчы іх імёнамі. Я цябе кахаю, як не кахаў яшчэ ніколі ў жыцці...

— Ніколі ў жыцці?! — яна выхапіла свае рукі, схавала іх за спіну, адступіла на крок назад і прытулілася да цёплай грубкі. — Ніколі ў жыцці! Іменна таму, што я ўжо не дзіця, я не веру табе, калі ты гаворыш такія гучныя словы...

— Ліда!

— Не веру! Не магу паверыць... Я не разумею цябе, ды і сам ты, відаць, не разумееш сябе. Мне страшна падумаць... Я разумею Машу...

— Што страшна? — у Максіма задрыжэў голас, напамінак пра Машу ўзлаваў яго.

— Страшна быць з табой, — і Ліда хутка пайшла да дзвярэй, пакінуўшы яго, разгубленага. Але ён адразу схамянуўся, калі пачуў, як у дзвярах шчоўкнуў замок. Кінуўся да дзвярэй — яны былі зачынены. Гучна прашаптаў з просьбай і пагрозай:

— Ліда!

Яна прыглушана засмяялася. Па сцэне дробна застукалі яе каблучкі. Стук аддаліўся, зліўся з гоманам у зале, з шорахам ног, з галасістым спевам баяна.

Раз'юшаны Максім кідаўся па маленькім пакойчыку — тры крокі ад дзвярэй да сцяны, да адзінага акна з падвойнымі рамамі. Уявіўшы, як яму давядзецца тлумачыць усё Косці Радніну, ён застагнаў ад роспачы. Злосць, абраза, захлынулі ўсе іншыя пачуцці, увесь яго святочны настрой, надзею на шчаслівую размову з Лідай. Вось яна, шчаслівая размова! Ён мог стрываць усё, любыя яе словы, любую абразу, але такі недарэчны, такі дзіцячы жарт... Яму ажно смешна стала самому. Сапраўды, прыдумаць такі жарт магла толькі Ліда. Ён адчуў, што ўвесь мокры ад поту, выцер хустачкай твар, аглянуўся. Убачыў на стале графін з вадой — зразумеў, чаму апынулася тут Ліда: папрасіла ў Косці ключ і прышла напіцца. Максім схапіў графін, нагбом выпіў усю ваду. П'ючы, успомніў, што Ліда ўпершыню гаварыла яму «ты». Ён зноў засмяяўся, ужо весялей. Вырашыў моўчкі дачакацца Косці, калі той прыдзе выключаць вузел, і расказаць яму ўсю праўду.

Дзівацтвы Лідзіны Косці вядомы і, калі яго добра папрасіць, ён нікому не раскажа пра гэты яе чарговы жарт. Абы толькі ён прышоў адзін!

Такой Ліду ведалі ў Дабрадзееўцы — вясёлай, жыццерадаснай, бестурботнай, здатнай на розныя выдумкі, на самыя нечаканыя жарты. Праўда, ведалі і іншае: свае жарты, сваю весялосць яна ўмее спалучаць з сур'ёзнай, добрасумленнай работай у школе, з абавязкамі ўдумлівага цікавага агітатара. Ведаючы яе, як дачку Ладыніна, ніхто ніколі не пацікавіўся, якое жыццё яна пражыла дагэтуль, а сама яна не любіла расказваць пра сваё мінулае.

І, безумоўна, ніхто не ведаў, якім складаным душэўным жыццём яна жыве, якія супярэчлівыя пачуцці і думкі часам апаноўваюць яе. Нават бацькі толькі здагадваліся пра гэта.

Эвакуіраваўшыся ў пачатку вайны з маці на Урал, Ліда адразу-ж пайшла на завод, каб дапамагаць фронту, дапамагаць разгрому ненавіснага ворага, які таптаў яе родную зямлю, спаліў вёску на Магілёўшчыне, дзе яны жылі, і школу, у якой яна правучылася дзевяць год. Але, калі надышоў верасень, маці і дзядзька, парторг ваеннага завода, прымусілі яе пайсці ў дзесяты клас. Яна вучылася і адначасова штодзень пасля школы працавала чатыры гадзіны на заводзе; больш працаваць вучням не дазвалялі. Пасля заканчэння школы яна цвёрда вырашыла паступіць на курсы медыцынскіх сясцёр, каб паехаць на фронт... Яна ажыццявіла сваё жаданне, не гледзячы на ўгаворы маці. Але пазаймалася яна на курсах толькі адзін месяц. Дачка ўрача, яна і раней добра ўмела зрабіць любую перавязку, любую лячэбную працэдуру, ведала лякарствы. Але з курсаў яе не паслалі на фронт, а накіравалі ў шпіталь, які знаходзіўся ў тым-жа уральскім горадзе і нават недалёка ад кватэры дзядзькі, у якога яны жылі. У гэты час з фронта на некалькі дзён прыехаў бацька. Ён проста, па-сяброўску, параіў ёй, не пакідаючы працы ў шпіталі, пайсці ў інстытут. «Ваюючы, мы думаем пра мір, пра мірную працу. Пасля вайны нам спатрэбіцца вельмі многа спецыялістаў, — гаварыў ён. — А ты марыла, помню, аб дзейнасці педагога. Высокародная прафесія!»

Яна паслухалася яго парады і пайшла ў педагагічны інстытут. Гэта была цяжкая восень. Гераічна змагаліся абаронцы Сталінграда. Раненых было многа. Замест таго, каб дзяжурыць уначы цераз суткі, ёй даводзілася дзяжурыць штоноч, а часам заставацца і на дзень. У інстытуце на лекцыях яна часта засынала, але ніхто з гэтага не смяяўся, не кпіў — ні студэнты, ні выкладчыкі. Не адна яна была такая, многія дзяўчаты працавалі на заводах, у шпіталях.