Іван Шамякін - У добры час

Пасля летняга адпачынку яна зноў была такая-ж рухавая, жартаўлівая і вясёлая, як і раней, спявала, займалася спортам. Праўда, маці адносілася насцярожана да гэтай рухавасці, якая часамі пераходзіла ў нейкую нервовую ўзбуджанасць. Скончылася вайна, і гэта канчаткова вылечыла яе. Сям'я вярнулася ў родную Беларусь. За час жыцця ў Дабрадзееўцы Ліда ўзмужнела, пасталела і яшчэ больш папрыгажэла.

Яна не забывалася на сваё першае каханне, назаўсёды захаваўшы ў сэрцы светлы вобраз Сяргея, але гэта не замыкала яе жыццё ў кола ўспамінаў пра мінулае. Яна рвалася ў будучыню, марыла пра яе; ёй хацелася пакахаць такога-ж разумнага і мужнага чалавека, якім яна ўяўляла Сяргея, яна па-дзявочаму сумавала па такім шчырым каханні. Але чалавек такі не трапляўся. Аднойчы ёй здалося, што яна знайшла яго. Гэта было ў першыя дні жыцця ў Дабрадзееўцы. калі да іх пачаў часта заходзіць Васіль Лазавенка. Але хутка яна зразумела, што Васіль не той чалавек, якога яна чакала, пра якога марыла. Ды і наведваўся ён зусім не з-за яе, як ёй здалося спачатку. Неўзабаве яна даведалася, што ён кахае другую дзяўчыну.

Ліда прышла да акна, сціснуўшы далонямі скроні, прытулілася гарачым ілбом да абледзянелай шыбы. Мароз выткаў на шыбах дзівосныя карункавыя ўзоры. За акном гуляла завіруха, сыпаўся калючы снег, шуршэў па сцяне. Вецер скуголіў у коміне. Ранняя ў гэтым годзе зіма. Ранняя і суровая. Ужо больш месяца ляжыць снег, намяло высокія сумёты на вуліцы, на гародах.

Бацькі даўно ўжо спалі, даўно пагасла электрасвятло. Ліда пісала пры лямпе. На стале былі раскіданы спісаныя аркушы паперы. Нікому за пяць год яна не расказвала пра сваё каханне, пра смерць Сяргея. Упершыню яна робіць гэта ў пісьме да Алесі, выконваючы сваё абяцанне, якое дала некалі ў паходзе.

Ліда ўсё адкладвала гэты сумны расказ. Але ў апошнім пісьме Алеся пыталася, ці праўда тое, што пішуць ёй пра яе, Лідзіны, узаемаадносіны з Максімам. Ліда доўга нерухома стаяла каля акна. Успаміны ўсхвалявалі яе, разбалелася галава. Нарэшце, яна вярнулася да стала і парвала апошні аркуш, на якім пачала пісаць пра Васіля.

«Не трэба гэта, бо няпраўда, не было гэтага нічога, не думала я аб ім».

Пачала пісаць далей:

«...Спачатку я не верыла ў шчырасць яго кахання, мне здавалася, што такі чалавек, як Лескавец, не можа пакахаць па-сапраўднаму, на ўсё жыццё. Цяпер я веру, што ён пакахаў, на ўсё жыццё ці не на ўсё — невядома, але пакахаў моцна...

Але ты, мая слаўная сяброўка, пытаеш не аб ім, ты пытаеш: ці кахаю я яго? Прызнаюся табе шчыра, што гэта цяжкае пытанне для мяне, я і сама не раз задавала яго сабе. Ці кахаю я яго? Я бадай узненавідзела яго пасля таго, што ён зрабіў у дачыненні да Машы. Мяне гэта страшэнна абурыла і ўразіла. Шэсць год чакаць, шэсць лепшых год і, дачакаўшыся, сустрэць такую халодную абыякавасць! Ты помніш, я расказвала табе, як я літаральна выгнала яго з дому, як ён вышаў, згорбіўшыся, нібы чакаючы ўдару... Але калі я даведалася, што Машу доўга і шчыра кахае Васіль, і ікалі Маша вышла замуж, я зразумела (яшчэ раз), што жыццё шмат складаней, чым я ўяўляла, хоць я ніколі не ўяўляла яго простым. Я даравала Максіму ўсё, калі выпадкова пачула яго прызнанне майму бацьку ўвечары таго дня, калі Маша і Васіль запісаліся. «Я кахаў яе», — і ў гэтых яго словах было столькі добрага чалавечага смутку, што ажно ў мяне ўстрапянулася сэрца. Але я абурылася зноў, калі ён на лузе — помніш? — паспрабаваў мне гаварыць пра сваё каханне. Мінула ўсяго два тыдні пасля таго вечара, пасля яго добрых слоў аб Машы! Я не разумела яго. Я не зусім разумею яго і зараз, а таму баюся, сапраўды баюся яго кахання. Яшчэ больш баюся я прызнацца самой сабе, што і ў мяне нарадзіліся нейкія пачуцці: я не магу іх яшчэ азначыць, даць назву. Час зменьвае ўсё: пачуцці, мары, саміх людзей. Я прыглядаюся да Максіма і, як ні дзіўна, знаходжу ў ім многа станоўчага, нават тыя яго якасці, якія я раней асуджала, цяпер падабаюцца мне. Дзіўна ўсё гэта, мілая Алеся, дзіўна і надзвычай складана. Маё першае каханне ўспыхнула раптоўна і ў міг разгарэлася вялізным полымем, якое ледзь не спапяліла мяне самую. Яно з'явілася тады, калі я нічога яшчэ не ведала пра Сяргея, я проста ўбачыла мужнага чалавека. І нічога тады не цікавіла мяне, на ўсё я забывалася, калі была з ім. Пакутліва нараджаецца маё другое каханне. Я ўсё ўзважваю, усё ацэньваю, нібы раблю нейкі разлік. Ажно самой робіцца прыкра. Але я не магу інакш, калі думаю пра Максіма. Мне, напрыклад, цяжка было ведаць, што ён не вучыцца, мала чытае, і мала ведае і не жадае вучыцца. Неяк я сказала яму пра гэта, сказала насмешліва, здзекліва — такі ў мяне благі характар. Ён пакрыўдзіўся, упершыню загаварыў дзёрзка: «Безумоўна, куды мне, калгасніку, калі паважаная Лідзія Ігнатаўна сніць паэта, прафесара». Няпраўда! Нічога я не сню і ні аб кім не мару. Я марыла, я жадала пакахаць чалавека разумнага, жыццерадаснага, вясёлага, з якім было-б лёгка і шчасліва ісці ў заўтрашні дзень, у светлы дзень нашай будучыні. Між іншым, мне расказвалі, што цяпер Максім дзень і ноч сядзіць пад кнігамі. Сапраўды, ён нават да нас наведваецца не так часта.