Іван Шамякін - У добры час

— Людзі прывыкнуць, — адказаў тады Максім і, ад таго, што Лазавенка супраць, цвёрда вырашыў здзейсніць свой намер.

Цяпер ён хваляваўся. «Няўжо не падключаць?»

І раптам у вышыні затрашчэла, з рэпрадуктара вылецеў нейкі дзіўны гук і ўсё сціхла зноў.

У натоўпе засмяяліся.

Але праз хвіліну нечакана, выразна і гучна загрымела музыка. Бас пачаў спяваць арыю Сусаніна (Максім любіў музыку і ведаў нямала арый). Людзі заварушыліся, загаманілі. Максім увайшоў у натоўп, каб паслухаць, як рэагуюць на гэта калгаснікі. Але аркестр і Сусанін заглушалі словы, ды і людзі змоўклі, з цікаўнасцю ўслухоўваючыся ў спеў.

Максім адышоў убок, да сваёй хаты. На адлегласці музыка здалася яшчэ больш выразнай і прыгожай.

Задаволены, радасна ўзрушаны, ён пайшоў яшчэ далей, на край вёскі. Спыніўся, калі рэпрадуктар раптам сціх. Насцярожыўся. Але праз момант пачалі тлумачыць лібрэта оперы, і ён з краю вёскі добра чуў кожнае слова. Яго апанавала дзіўнае захапленне. У гэты момант ён нагадваў хлапчука ў вялікай радасці: яму хацелася скакаць і куляцца цераз галаву... Але замест гэтага ён пайшоў далей у поле, па дарозе на Дабрадзееўку. Ноч была ядраная, злёгку марозіла. Неба было густа ўсеяна яркімі зоркамі. Толькі там, дзе працякала туманная рака Млечнага шляху, зоркі былі цьмяныя і мільгалі не так яскрава. Над галавой у Максіма гулі правады, якія неслі з Дабрадзееўкі ў Лядцы гэтую цудоўную музыку.

Ён адышоў ужо далёка, а гукі радыё ўсё яшчэ даляталі да яго, ледзь прыкметна слабеючы. Спявала Антаніда — ляцелі ў наваколле яе сумныя словы жальбы па бацьку. На поўдарозе, каля сасонніку ён яшчэ добра разбіраў, што перадавалі. Скончыўся другі акт оперы, абвясцілі перапынак. Пачалі літаратурную перадачу. Максім доўга стаяў пасярод поля, слухаў апавяданне Чэхава, смяяўся, смачна зацягваючыся люлькай. Калі пачалі перадаваць трэці акт, не вытрымаў зноў — пайшоў далей, заціснуўшы пальцамі вушы. Шпарка дайшоў да дабрадзееўскага саду, адняў ад вушэй пальцы. Чувацьі Невыразна, але чуваць! Засмяяўся і, павярнуўшыся ў бок Дабрадзееўкі, голасна сказаў:

— Слухай, таварыш Лазавенка!

Агляд клуба пачыналі з невялікага ўтульнага файе, упрыгожанага партрэтамі, плакатамі, святочнай насценнай газетай, што займала самы шырокі прасценак паміж вокнамі.

Моладзь тоўпілася перад, газетай, жартавала з трайных карыкатур на Івана Гомана, на Радніка, на Гольдзіна. Старэйшыя мужчыны мацалі падаконнікі, сцены, афарбаваныя маслянай фарбай, з ухвалай ківалі галовамі. І ўсе, маладыя і старыя, з захапленнем спыняліся пры ўваходзе ў залу, залітую яркім святлом ад мноства лямпачак над сцэнай — лямпачкамі былі акаймаваны вялікія партрэты Леніна і Сталіна. З любоўю і ўдзячнасцю спыняліся позіркі калгаснікаў на гэтых дарагіх партрэтах.

Клуб адкрылі ў той-жа вечар. Упершыню ў ім збіраліся людзі. І хоць многія з іх былі тут штодзень у часе будаўніцтва, будавалі самі, аднак, разглядвалі тварэнне сваіх рук з цікавасцю і задавальненнем.

Косця Раднік, загадчык новага клуба, як гаспадар сустракаў гасцей і быў надзвычай ветлівы, як ніколі раней. Асабліва ён падкрэсліваў гэтую ветлівасць сваю ў адносінах да людзей з іншых вёсак.

У файе гаманілі, віталіся, віншавалі адзін аднаго з вялікім святам, а Косцю — з новым клубам. У залу заходзілі моўчкі, на цыпачках; там слухалі па радыё даклад Молатава.

Урачыстае паседжанне адкрыў Байкоў. Ён прыкметна хваляваўся, глядзеў у паперку, каб не зблытацца. Слухалі яго, стаіўшы дыханне, быццам баяліся праслухаць нейкае надзвычайнае паведамленне. У зале было цесна, месца, нехапала, і шмат людзей стаяла ў праходзе.

Насцю Рагіну ўпершыню абралі ў прэзідыум. Яна ўзышла на сцэну ў ліку апошніх і мусіла сесці побач з Васілём у другім радзе, бо астатнія месцы былі ўжо заняты. Яна не ведала, як трымацца, куды схаваць рукі. Тысяча вачэй глядзела з залы, і ёй здавалася, што ўсе яны глядзяць на яе. У першым радзе сядзела Маша і таксама пазірала ў яе бок. Маша была ў прыгожым цёмназялёным шарсцяным плацці. Насця чула, як шапталіся перад паседжаннем жанчыны: «Васіль апрануў сваю, як каралеву». Сапраўды, Маша выглядзела, мабыць, прыгажэй за ўсіх. Але Насця не зайздросціла ёй, не было ў яе сэрцы больш пакутлівага пачуцця рэўнасці. Яна не адважвалася павярнуць галавы і глянуць на Васіля. А раптам Маша падумае, што яна знарок села побач? «Чаму яе не выбралі ў прэзідыум? Яна больш дастойная, чым я». Насці даўно хочацца сардэчна :і шчыра пагутарыць з Машай, расказаць, што яна пакахала другога чалавека, такога-ж разумнага і добрага, як Васіль, і што ён таксама кахае яе. Вунь ён сядзіць разам з мужчынамі, сціплы, непрыкметны, хоць на грудзях у яго тры баявыя ордэны і ведае ён, можа, не менш, чым доктар. Гэта ён, яе аграном, яе Павел, навучыў Насцю сціпласці, разумна высмеяўшы яе мары пра асабістую славу.