Іван Шамякін - У добры час

— А гэта як вы самі пажадаеце.

Маша, усміхнуўшыся, клапатліва падсунула бліжэй да яго скавародку са смажаным салам.

— Не, сур'ёзна, ты згодзен даць нам радыё?

— Зусім сур'ёзна. Дапамагу нават.

Цяпер і ён узрадаваўся магчымасці яшчэ раз дапамагчы «Партызану». Праўда, гэта была крыху самалюбівая радасць, але шчырая.

— Цудоўна, Вася. Цяпер мне застаецца толькі загітаваць Лескаўца. Баюся, што ён супраць будзе... Пачне даводзіць, што рана яшчэ, што эканоміка не дазваляе, грошай няма... Скупы ён стаў.

На здізіўленне Машы, Максім не проста адразу згадзіўся праводзіць радыё, а загарэўся гэтай ідэяй магчыма нават мацней, чым Васіль. Ён некалькі разоў перапытваў:

— Дык, кажаш, Лазавенка твой згодзен? Малайчына! — і ажно цёр ад задавальнення рукі, забыўся на сваю люльку, якая патухла на заплямленым чарнілам стале. Убачыў цераз акно хлапца, які бег паўз канцылярыю, гукнуў:

— Федзя! Запражы мне выязнога і падай сюды! — і, павярнуўшыся да Машы, растлумачыў: — Паеду да твайго Лазавенкі. Не хочаш са мной?

— Не, не хачу.

Яна пазбягала заставацца з ім адзін-на-адзін.

Ад Лазавенкі Максім паехаў у райвыканком, выпісаў лесу на слупы, папрасіў крэдыт на набыццё дроту і іншага абсталявання. Крэдыту яму не далі. Аднак гэта не астудзіла яго запалу. Вярнуўшыся дамоў, ён склікаў агульны сход і прапанаваў павялічыць адлічэнні ад грашовага прыбытку ў недзялімы фонд. Калгаснікі згадзіліся, пачуўшы пра радыё.

Ён сам паехаў v лес, як тады зімой, і працаваў там з лесарубамі, працаваў так, што ўсе слупы былі нарыхтаваны за нейкіх два дні. Ён мабілізаваў для перавозкі іх усё: машыну, коней, валоў. Ездзіў з машынай сам. Пасля абвясціў нядзельнік, каб паставіць слупы.

Дзень быў сухі і халодны. Уначы першы мароз абпаліў асеннія травы. Узышло сонца — прыкмета марозных дзён, адтала зямля, але падняўся сівер, працінаў холадам да касцей. Паветра было празрыстае, халоднае. Па небе ляцелі хмаркі, таксама на выгляд халодныя і непрыветлівыя. Злятала з прыдарожных бяроз апошняе лісце: ужо зусім голы стаяў алешнік каля лугу.

Пуста было ў полі — ні жывёлы, ні людзей. Толькі ўзвышаліся доўгія сцірты саломы, а ў лузе — высокія стагі. Пуста было з раніцы і на шляху паміж Лядцамі і Дабрадзееўкай. Сіратліва ляжалі паўз дарогі жоўтыя сасновыя слупы. Але крыху пазней ажыла дарога: высыпалі з Лядцаў людзі, расцягнуліся групамі ажно да Дабрадзееўкі. Ішлі з рыдлёўкамі за плячыма, з жардзінамі і лейцамі, заварушыліся каля слупоў. І вось неўзабаве падняўся з зямлі і стаў, як вартавы, першы слуп, за ім — другі, трэці...

Дзяўчаты і жанчыны капалі ямы, хлопцы ставілі слупы. Але першую яму, каля самага дабрадзееўскага саду, Максім капаў сам. Ён скінуў ватоўку, шапку і працаваў у адной гімнасцёрцы. У другіх месцах яшчэ, паразважыўшы і закурыўшы, мужчыны толькі выцягвалі з зямлі праектныя калкі, а ён ужо выкапаў яму, глыбейшую нават чым трэба. Кінуў рыдлёўку, скамандаваў хлопцам ставіць слуп, і сам першы схапіўся за яго, пэцкаючы ў смалу рукі, гімнасцёрку, штаны. Да наступнай, выкапанай дзяўчатамі ямы, ішоў такім крокам, што астатнія з яго брыгады ледзь паспявалі за ім бягом. Такі тэмп работы хутка перадаўся ўсім. Аднак усёадно дзяўчаты адставалі, і Максім зноў хапаўся за лапату.

Машы заўсёды падабалася бачыць яго ў працы: працаваў ён прыгожа, рытмічна, з вялікім натхненнем і ўвесь у гэтыя хвіліны неяк пераўтвараўся, аддаваўся працы, забываючыся на ўсё.

Калі стаялі ўжо амаль усе слупы, прыехала Гайная. Прыехала на бліскучым вараным стаенніку, у двуколцы. Сама трымала лейцы і сядзела гордая, паважная, як на троне. Апранута яна была па-святочнаму: новае паліто, вялікая шарсцяная хустка.

Спынілася каля Максіма — засмяялася.

— Цябе не пазнаць, Антонавіч. А я вось бачыш, не вытрымала. Патурбавалы вы мае старыя косці. Сказалы мені, шчо вы стовпы ставіце, і не стала мне ні спакою, ні сну нядзельнага, ні яды. Што-ж цэ, думаю, таке — лінію праводзяць, а я нічагусенькі не ведаю. Ці не хочуць яны, бісавы дзеці, абдурыць мяне, старую жынку? Вам пальцы ў рот не лажы, асабліва дружбаку твайму, Лазавенку... З рукой адхопіць. Не, прыязджаю — радыё кажуць. Вы лепей кароў добрых купілі-б.

— Кароў, кароў! Табе, Кацярына Васільеўна, толькі каровы і сняцца. Гэта — культура, прагрэс... А карова ёсць карова. Лазавенка купляў іх у цябе, дык ты запрасіла, як цыган за бацьку. За адну тваю карову гложна тры радыёвузлы збудаваць.

Максім абтрос з рук мокрую зямлю, прывітаўся і, абцёршыся на двуколку, пачаў набіваць люльку.