Іван Шамякін - У добры час

Гайная па-жаночаму выцерла далоняй твар, вусны, нібы хацела сцерці хітрую ўсмешку, што стаілася ў маршчынках пад вачыма.

— А ты як думаў? Лазавенка твой хацеў нізашта ўзяты, шчоб пасля пасмяяцца з мяне. Не прадам я яму! А ты, калі хочаш, прыязджай, падарую такіх двух цёлачак, якіх ты і ў Караваеве не дабудзеш.

— За колькі тысяч?

— Што ты адразу за тысячы? Не бойся, паладзім, як кажуць, свае людзі — злічымося.

— Не жартуеце, Кацярына Васільеўна?— сур'ёзна спытаў Максім, незаўважна перайшоўшы на «вы».

— Што-б я малодша була років на дваццаць, то, мабуць, і пашуткавала-б.

— Дайце руку.

— На, будзь ласкаў. Толькі ў мяне да цябе таксама просьба. Дай на тыдзень машыну. Буракі на завод перавезці. А то на адной ніяк не ўпраўляюся.

Максім адхапіў руку, пачырванеў і злосна вылаяў сябе: «Дурань! Папаўся, як неразумны карась. Вакол пальца абвяла. Да завода семдзесят кілометраў. Эх, чорт!»

Нічога ён не шкадаваў так, як аўтамашыны, якую ім выдалі па ўказанню сакратара абкома (Павел Сцяпанавіч дакладна выканаў сваё абяцанне). Такой машыны няма яшчэ ні ў адным з навакольных калгасаў. У многіх — інваліды вайны, а ў яго — такі прыгажун: новенькі апошняга выпуску «ЗІС-150». Максім прыдзірліва сачыў за спідометрам, шкадаваў праехаць лішні кілометр. І раптам — на тыдзень на такую адлегласць! Ды яна дзве тысячы накруціць! Гайная зразумела яго пачуцці і глядзела паверх яго галавы на людзей, што ставілі чарговы слуп.

— Гарна працуюць твае хлопцы! Люба паглядзець! Сёння, мабудзь, скончаце? Запрасі тады хоць музыку паслухаць.

Максім не дайшоў да сэнсу яе слоў. Даваць машыну было шкада, але і псаваць суседскія адносіны таксама не хацелася, ды і каровы ў яе калгасе сапраўды адменныя, няхай-бы нацешылася гэтая неспакойная Клаўдзя з пародзістых цёлак.

— На тры дні, Кацярына Васільеўна.

На больш машына ёй і не трэба была, але прасіла яна з «запасам», па сабе ведаючы, што даваць такія рэчы нялёгка.

— Скупы ты становішся, Антонавіч. У Лазавенкі вучышся. Той выдае сябе за шчодрага, а на справе скупей за мяне, грэшную жынку.

Манцёры раённага радыёвузла працавалі ў «Волі». Намаганні Максіма хутчэй працягнуць лінію да Лядцаў былі дарэмныя. Хлопцы былі нявопытныя, працавалі марудна, кінуць работу ў «Волі» баяліся — гаспадар радыёвузла быў Лазавенка.

Максім злаваўся, лаяў Васіля, успамінаў словы Гайнай:

«Эгаіст. Хапуга. Пра сябе толькі і думае».

У Дабрадзееўцы ўжо шмат у каго гаварыла радыё, і гэтая акалічнасць проста такі нервавала Лескаўца. Набліжаўся Кастрычнік, да вялікага свята заставаліся лічаныя дні. Далей чакаць было нельга.

Максім паехаў у абласны цэнтр, прывёз сваіх манцёраў, угаварыў іх працаваць ад цямна да цямна.

Нарэшце, лінія была праведзена. Увечары Максім вынес са сваёй хаты вулічны рэпрадуктар — вялізную белую трубу. Ніхто, акрамя калгаснага рахункавода, не ведаў, калі ён купіў гэтую рэч. Манцёры ўжо ў прыцемку ўмацавалі рэпрадуктар на слупе, што стаяў пасярод вёскі, каля крамы, недалёка ад яго, Максімавай, хаты. Неўзабаве вакол гэтага слупа сабраўся натоўп — спачатку збегліся дзеці, потым сышлася моладзь і, нарэшце, пачалі паважна падыходзіць дарослыя.

Жартавалі, смяяліся:

— Ну і труба!

— Дзе ён здабыў яе?

— Ці не ў Гомелі ты, Антонавіч, зняў яе? Я там на рагу бачыў такую.

— Зажывем, браткі, пад музыку.

— Да музыкі святло трэба.

— Будзе і святло. Не ўсё адразу.

— Такая рэч усіх баб разбудзіць раніцой.

— Бабы І так устаюць, гэта вас, гультаёў, будзіш — не дабудзішся.

— А ты думаеш, яна будзе моцна грымець? Гэта табе не ў горадзе. Тут, брат, энергія не тая. Можа, яна і зусім не загаворыць. Дзе старшыня? Чаго ты, Максім, дарэмна народ склікаў?

— Хто цябе клікаў? Навошта ты тут?

Максім моўчкі хадзіў вакол натоўпу, прыслухоўваўся да размоў, да жартаў, стрымліваў сябе, каб не «асадзіць» вось такога «тэарэтыка»-жартаўніка. Час ішоў, даўно была скончана ўся работа, злез са слупа манцёр, а рэпрадуктар маўчаў. Максім хваляваўся, ён паслаў у Дабрадзееўку верхам на кані Аляксея Прымака з запіскай Лазавенку — прасіў падключыць іх лінію. І вось няма ні пасыльнога, ні радыёгукаў.

Максім успомніў сваю размову з Ладыніным. Ён расказаў сакратару пра свой намер павесіць на вуліцы магутны рэпрадуктар. Ігнат Андрэевіч з незразумелай усмешкай паківаў галавой:

— А ці варта гэта рабіць? Людзям спаць не будзе даваць. Ёсць-жа магчымасць устанавіць кропку ў кожнай хаце. Лазавенка, напрыклад, супраць такіх рэпрадуктараў.