Іван Шамякін - У добры час

З жалобнымі, але. светлымі пачуццямі набліжаўся ён да знаёмага абеліска. І раптам гэтая сустрэча...

... Максім аглянуўся і ўбачыў вучняў. Хлапчукі стаялі крыху воддаль і не зводзілі з яго вачэй. Але дзеці не выклікалі ў яго таго нездавальнення нечаканай сустрэчай, якое выклікалі Алеся і Ліда. Ён прывітаўся з хлапчукамі і, узяўшы ў аднаго маленькую сякерку, прыбіў штакеціны на агароджы вакол помніка. Потым, адышоўшы ўбок, сеў на пень, закурыў, чамусьці ўпершыню не люльку, а папяросу, і сядзеў доўга, нахіліўшы галаву. Цыгарка стлела ў яго пальцах. Ніхто не перашкаджаў яго думкам...

Ён схамянуўся, пачуўшы галасы Ліды і Алесі. Яны вышлі з лесу, за імі, невядома адкуль, высыпалі вучні, абкружылі каня.

— Чым дарэмна хадзіць — пайшлі-б дапамаглі сагрэбці сена. Заўтра скончым і паедзем разам, — хмура сказаў Максім, адразу-ж, як толькі яны наблізіліся да яго.

— Ходзім мы не дарэмна, Максім Антонавіч, а дапамагчы — калі ласка, дапаможам з радасцю... — адказала Ліда і звярнулася да вучняў:

— Праўда, рэбяты?

Яны адказалі дружна і гучна, як салдаты:

— Праў-да!

Ніколі ў жыцці Ліда не працавала з такой ахвотай, як у гэты раз, хоць да фізічнай працы бацька прывучыў яе з маленства. І ніколі раней праца не прыносіла ёй столькі задавальнення і радасці. Яна п'янела ад водыру сухога сена, у вушах яе звінела ад стракатання конікаў, ад дзявочага смеху, а сэрца напаўнялася незразумелым, неасэнсаваным, але прыемным пачуццём.

Яна працавала каля стога. Дзяўчаты падносілі на насілках копы, якія стаялі недалёка, больш далёкія падцягвалі коньмі. Ліда саграбала і падавала на стог расцярушанае сена. Зляжалыя копы падаваў Максім. Ён пракалваў капу амаль наскрозь віламі, лёгка, адным рыўком, падымаў яе ўгору, яшчэ лягчэй кідаў на стог, весела выгукваючы:

— О-оп! Прымай, дзед!

Працаваў ён таксама незвычайна — рытмічна, прыгожа, з натхненнем. Ліда мімаволі любавалася яго спрытнасцю, сілай і радавалася, што ён умее так працаваць. У зялёнай майцы, з загарэлымі тварам і рукамі, што блішчэлі ад поту, з ускудлачанымі валасамі, зацярушанымі сенам, ён здаваўся ёй прыгажэйшым, чым ў найлепшым сваім гарнітуры.

На стозе стаяў ва ўсім белым, як здань, дзед Яўмен Лескавец. Стары спрытна прымаў граблямі сена, роўнамерна раскладваў навокал сябе па краях стога, які хутка рос, узнімаўся ў неба. Спачатку дзед падбадзёрваў падавальшчыкаў:

— Так, так, дзеці! Спрытней давайце! Ах, люблю!.. Люблю такую работку!

Але хутка запратэставаў:

— Максіме, сыне, не бяры на пуп. Надарвешся, вужака, і мяне, старога, замучаеш.

Тады і Ліда сказала яму знарок сурова:

— Вы, Лескавец, відаць, выхваляецеся сваёй сілай. Пакіньце! Каму гэта трэба!

Ён на момант застыў з паднятымі віламі, не зводзячы з яе вачэй; пасля, апускаючы вілы, пакрыўджана і расчаравана выдыхнуў:

— Эх, Ліда Ігнатаўна!.. — і набраў сена яшчэ больш — ажно шыя налілася крывёю, калі падымаў.

— Табе, дзед, са стога відней, чым нам, што вунь за ракой хмары збіраюцца. Да вечара трэба скончыць.

Іх стог быў крайні, у рагу паміж ракой і лесам; у сене траплялася многа скошаных дубовых парасткаў. На поўдзень лес — алешнік і дубняк — усё далей і далей адыходзіў ад ракі і паміж імі рассцілаўся прастор заліўнога лугу. Дзе-ні-дзе на ім стаялі вартавымі адзінокія дубы, раскінуўшы густое галлё. У лагчынах і па берагах вузкага і доўгага «старыка», што пераразаў луг, раслі густыя лазнякі, чарэмха і крушына. Над імі ўзвышаліся стагі рознай формы і памеру — пузатыя і нізкія, з вострымі вяршынямі і прыплюснутыя, з бярозавымі і дубовымі вопаўзнямі. Стагоў было безліч, яны рассыпаліся на лузе, быццам войска, і адыходзілі ўдалеч на многа кілометраў, як вокам кінуць, падпіраючы там небасхіл. На бліжэйшых ад «старыка» стагах паважна стаялі буслы, сачылі за буслянятамі, што ўнізе, на маладой атаве, вучыліся паляваць на жаб.

Там-сям мільгалі белыя постаці людзей. Больш за ўсё іх было пад лесам, на сенажаці «Партызана», дзе адначасова кідалі некалькі стагоў.

Але ўсе другія стагі раслі павольней, чым стог, каля якога працавалі Максім і Ліда. Дзед Яўмен стаяў ужо даволі высока, быццам бусел той, і пачынаў завершваць. Лідзе не было больш чаго рабіць каля стога — яе вілы не даставалі на такую вышыню і яна пайшла падграбаць сена на сцежках, па якіх насілі і цягалі копы.

Пасля работы купаліся. Жанчыны — за лазняком, дзе невялічкі ручэй, упадаючы ў раку, нанёс пяску і каля берага было мелка. Мужчыны распраналіся ў лесе, пад дубамі, і з высокага абрыву кідаліся ў ваду.