Янка Брыль - Дзе скарб ваш

* * *

З пастушынага фальклору: «Ганем каровы дадому, не кажэм нікому,— маці есці наварыла, чым, чым забяліла? Жабу, жабу растаўкла. Хто першы акажацца — таму жабіна плеўка!..»

I маўчым, сцяўшы вусны, пакуль не выбухнем смехам.

* * *

Малазнаёмы, a расказаў мне на санаторнай праходцы, як у сорак першым годзе перад фронтам расстрэльвалі «баптыстаў», што не бралі зброі.

— Толькі адзін з ix млеў i крычаў... А потым мы, маладыя, ішлі строем у свае казармы, anyсціўшы галопы...

* * *

У музеі славацкага невялікага гарадка:

* * *

Гумар без смеху: «Свацця мая такая ўжо згорбленая, што як памрэ, дык i не выпрастаць будзе. Хоць ты ў цэбры яе хавай».

* * *

Маладыя з загса едуць дзе да Вечнага агню, дзе да магілы Льва Талстога... A ў Нарыльску — у прафілакторый, да мядзведзіцы Машкі, якую там пояць шампанскім. Нап'ецца i ляжыць, спіць, ачмурэлая.

Такую мы яе i засталі — пасля чарговых вясельнікаў.

* * *

У нас на сіфіліс кажуць пранцы, a ў палякаў, у Кялеччыне, ён франса.

Пры панскай Польшчы там таксама калолі запалкi на чатыры часткі.

* * *

У гарадку мужчына зайшоў у аўтобус — такі здаровы ды сыты, што адразу ўявілася, як ён сам выгадаваў, сам закалоў i сам з'еў доб-ра-га парсюка.

* * *

Спозненыя маладажоны — яму сорак пяць, ёй трыццаць шэсць. Адзін пакойчык. A толькі распісаліся — шусь у хату ягоная маці. З вёскі, пасварыўшыся са сваім дзедам. Надоўга да ix — бо з валёнкамі ўлетку. Дачакалася бедная дзяўчына сямейнага шчасця!.. Бо ён ужо быў жанатым да яе.

* * *

Вясёлая Клаўдзя Каліна расказвала:

— Мая старэнькая мама гаворыць пра сябе: «Я салдат шаснаццатай роты». Такая няросленькая. Усё жыццё яна з маім татам за ручку i прайшлі. Ён ёй Косцік, яна яму Надзька. I аднагодкі, толькі ж ён памёр у семдзесят пяць, а ёй цяпер восемдзесят, i ўжо зусім слабенькая. Але як што, дык i скажа: «Ідзі ты, дочка, ведаеш...» Або: «Закруці той гэз,— газ, значыцца,— а то гнілой капустай смярдзіць!..»

* * *

Як гэта дзіўна, горка,— гледзячы даўнія фотаздымкі, ведаць, усведамляць, што з гэтых мілых дзетак хлопчык стаў алкаголікам, дзяўчынка патаскухай...

* * *

Адзін з траіх дзяцей, што ўсе «выйшлі ў людзі», старэйшы сын, дырэктар тэхнікума ў далёкім горадзе, заязджае ў жончыну вёску, a ў сваю, толькі за тры кіламегры, не хоча, кажа, што не можа.

Бацька быў гаснадар, усё было ў поўным ладзе. Але бацькоў ужо даўнавата няма, хату купілі чужыя прыблуды i вельмі ж усё запусцілі...

* * *

П'яны сусед пасля бяседы кавэнчыць каля парога перад гаспадыняй:

— Дай буську, тады i пайду!

А яна, пры мужыку i іншых мужчынах, смяецца:

— От я табе зараз чапялы як дам — адразу выскачыш!..

* * *

Алесь Адамовіч па тэлефоне, вярнуўшыся з падарожжа:

— Палез у Волгу, a ўжо холадна было, i вось хварэю.

— A толькі ж пісаў, што ў пісьменнікаў найбодыл цэніш розум. Смяемся.

* * *

Пятро Глебка, Мікола Ворвулеў i я гасцявалі вясной пяцьдзесят чацвёртага ў сям'і Багдана Чалага, у доміку ў садзе, на ўскраіне Кіева. Калі на ўтульным дворыку пачаліся танцы, Ворвулеву не хапіла партнёркі. Ён пакланіўся таўшчэзнай, вясёлай Багданавай бабусі, пачаў угаворваць яе: «Вы сабе стойце, а я буду каля вас укругаля!» I так у ix пайшло: яна дабрадушна смяялася на адным месцы, а ён пацэтна вытанцоўваў кругам.

Пасля таго, як цешыў нас сваім магутным голасам у песнях — украінскіх i нашых.

Ужо i яго, Міколы, больш за трыццаць гадоў няма, i танцы тыя богведама калі былі, а светла помніцца.

* * *

Да электрычкі, сустрэць мяне, «іхняга дэпутата», на машыне з пасёлка прыехала маладая настаўніца, што «ведае госця ў твар», бо мы ўжо аднойчы бачыліся.

У дарозе, дваццаць пяць кіламетраў, пагаварылі. Восем год была замужам, пяты год удавою, а сама яшчэ як маладзічка. Румяная, акуратная, сціплая. Гадуючы двое дзяцей...

I не сказала мне, іншыя потым сказалі, як яе муж памёр. Упаў у калодзеж, задалёка перахіліўшыся. Нецвярозы.

Таму, вядома, i не сказала. Такая культурнапрыязная.

* * *

Вядомы медык, інтэлігентны Танкаў сваяк расказвае мне ў дарозе, як на Максімавым юбілеі яму прыйшлося сядзець на банкеце побач з сакратаром ЦК па справах ідэалогіі.

— Звярнуўся я да яго: «Вось вы кажаце, што ён вялікі паэт. Дык разгрузіце ж вы яго ад лішніх службовых ды грамадскіх абавязкаў,— хай больш піша!» Ветліва так сказаў, а сакратар, панура памаўчаўшы: «Нам нужен Танк такой, какой он есть!..»

Дзівіцца гэты сваяк — прафесар, доктар медыцыны,— што Максім зусім сур'ёзна гаворыць пра сваё сацыялістычнае геройства — як пра аванс, які яму трэба яшчэ адрабляць.