Янка Брыль - Дзе скарб ваш

— Один бык, умирая, просил: «Снимите с меня кожу и накройте ею самую лучшую корову». Ваше здоровье, дорогая Зоя Михайловна!..

Гадоў праз некалькі, сустрэўшыся ca мной у Маскве, ужо ў яшчэ большым начальстве i з дзяржаўнай прэміяй, ён з паўнацэннай важнасцю сказаў:

— Очень приятно! Следим за ваших успехов!..

* * *

Добрага, ціхага хлопца ўпраўная маці ажаніла сама, па-даўнейшаму. I ён спакваля, неўзабаве пачаў у іншых шукаць таго, чаш ў сваёй яму не хапала. У вёсцы не надта многа выгоды для гэтага,— хутка накрылі ix, раз i другі раз. Жонка тая расказвае гарадскім сваякам:

— Пайду, кажа, утаплюся! А я яму: ідзі! А потым думаю: а Божа мой — гэта ж i даставаць трэба, i хаваць — колькі клопату!.. I памірыліся мы, жывём.

* * *

Бабы гамоняць пра сваіх дрэнных мужыкоў. У першай ён «успыльчывы», другі сваю б'е, a трэці робіць нешта на дварэ, але ж не можа, каб не забегчы ў хату, не пераставіць у печы гаршкі — як лепш...

Па агульнаму заключэнню — такі найгоршы.

* * *

Пісьменнік Збігнеў Жакевіч казаў:

— Найбольш мы, палякі, не можам немцам дараваць таго, што яны прымушалі нас хадзіць не па тратуары...

— А шэсць мільёнаў знішчаных? — пытаюся ў яго.

Ен акупацыі, можна сказаць, не ведае: малы быў, жыў у беларускай вёсцы... Лепш скажам: не бачыў ён яе ў Польшчы. I гаворыць цяпер «з аб'ектыўнай, гістарычнай дыстанцыі». Плюс або i перш за ўсё — славутая мэгаляманія, традыцыйны шнар.

* * *

Стары паэт вельмі любіць выступаць са сваімі вершамі. У адной вясковай школе дзверы настаўнікі на ўсякі выпадак загарадзілі сталом, i госць пачаў тую паэзію, адно за адным i — бясконца.

Старшакласнікі непрыкметна выключылі святло, i ў цемры ўся тая вольніца рванулася да дзвярэй. Перавярнулі стол i добра-такі пагрузілі госця-паэта.

Дома ён не вытрываў, расказаў жонцы, маладзейшай за яго, i яна цяпер гэтым прыкладам супакойвае яго, нібы працвераджае. Калі ён часамі зноў хваліцца, як яму хораша недзе выступалася.

* * *

Спёка i «горы», як называлася ў нас поле на ўзгорках. Цяжка жнецца нізенькі, рэдкі ячмень, ажно спіна калом становіцца. I тут з недалёкай палоск! гукнуў на мяне нехлямяжы сусед Зімавей: «Іван, а во!..»

Трымае зайца за вушы. От дзе шэры даспаўся!.. Ды вось ён прачнуўся — ці не ад гэтага воклічу — трэпнуў нагамі, пстрыкнуў з пальцаў i даў лататы.

А ты сабе жні далей.

Або пайдзіце да збанка ў цянёчку ад снапоў, хлебаніце сабе — хто з жалю, хто са смеху.

* * *

Вясной пяцьдзесят шостага года ў Будапешце, на дунайскім востраве Святое Маргарыты нас, невялікую групу мінскіх турыстаў, здзівіла тое, што ў гэтым цудоўным парку зусім няма таго, піто называецца «нагляднай агітацыяй» — ні партрэтаў, ні лозунгаў...

— Boi — засмяяўся Танк.— A ў нас? Ідзеш з дзяўчынай, хацеў бы пацалавацца, але ж няма дзе,— з-за кожнага куста цікуе член палітбюро!..

* * *

«Грубка халодная, як мёртвая дупа», — казала калісьці наша маці. Усё-такі далікатней.

A ў Валодзі Караткевіча — яшчэ лепш: радзіска з белымі дупкамі.

* * *

Спачатку проста сакратарачка ў раённым судзе, потым, упадабаная найвышэйшым у рэспубліцы, спачатку нарком, а потым, пасля гадавой школы савецка-партыйнага актыву, яшчэ i намеснік прэм'ера па культуры, і, нарэшце, асабліва заслужаная пенсіянерка.

Сустрэла Максіма Танка ў клініцы (ён мне расказваў):

— А вы что здесь?

— Ды вось хварэю трохі...

— Смотрите за собой, вы нал« еще нужны.

Голас са сметніка гісторыі. Аднак яшчэ ўсё ўпэўнены.

* * *

Рыгор Бярозкін гаварыў мне, што на вызваленай Куршчыне, у ацалелай хаце, гаспадыня расказвала яму, як адзін немец, што зайшоў да ix, не спяшаўся ўцякаць. Усё гартаў школьны падручнік нямецкай мовы, які ляжаў на стале, усё пра нешта маўчаў...

* * *

Алесь Асіпенка расказваў, як адна іхняя партызанка, дамачка ідэйна падкаваная, расказвала яму пры сустрэчы:

— Спачатку думалі абмежавацца адным рабёнкам, а потым селі з мужам, пасавяшчаліся i вырашылі мець яшчэ аднаго.

* * *

Дырэктар добрага палескага саўгаса, змоладу баявы партызан, а пасля яшчэ i франтавік, паказвае нам, тром знаёмым пісьменнікам, мемарыял на скверыку i стрымана расказвае:

— Пакуль не было ў нас гэтага помніка з прозвішчамі ўсіх землякоў, што загінулі ў партызанах або на фронце, бабка тая ці іншая не ведала, дзе ён ляжыць, яе сынок. А цяпер нясе яму кветкі сюды.

* * *

Мой аўтограф Івану Драчу на «Золаку, убачаным здалёк»:

«Поэзия вся — в детстве. Для меня по крайней мере».

Працытаваўшы Вас, Іване Фёдаравіч, дадаю: I для мяне — таксама.