Генрых Далідовіч - Цяпло на першацвет

— Пачакай, смяльчак, ажаніся, пажыві, павыступай,— тады многае ўбачыш,— усміхнуўся Уладзімір Пятровіч.— Будзеш рамантыкам, Дон-Кіхотам — ад бяды не ацярэбішся. Жонка першая адхінецца ад цябе. Пакіне, пойдзе да другога, хто ўмее жыць.

Я глянуў на Уладзіміра Пятровіча — у модным паліто, модных туфлях, з шырокім, па-цяперашняму, гальштукам— i нічога не сказаў.

Мы падаліся са школьнага двара.

— Нам у розныя бакі,— я развёў рукамі.

— Давай, будзь здароў,— усміхнуўся Уладзімір Пятровіч.— Падумай добра.

Я пачакаў дзяўчат i пайшоў разам з імі.

— Але мы сёння крыху падсыпалі свайму шэфу,— радавалася Наталля Васільеўна.— Не такія мы ўжо бяззубыя, як яны думаюць.

Назаўтра мы, маладыя настаўнікі, хадзілі ў суседнюю вёску, цэнтр саўгаса, на камсамольскі сход. Там мяне выбралі ў прэзідыум, а пасля i ў «начальства» — членам камітэта камсамола саўгаса, даверылі ідэалагічны сектар — выступаць з дакладамі, выпускаць баявыя лісткі i газеты на фермах.

Выбралі ў камітэт i Уладзіміра Пятровіча, даручылі яму думаць пра фізкультуру; праўда, ён i дасюль быў у «начальстве», павінен быў старацца па той жа фізкультуры, але за мінулы год не правёў нічога.

Пасля сходу, калі мы з Уладзімірам Пятровічам сабраліся ісці дадому, да нас падышоў дырэктар саўгаса Іван Карпавіч. Уладзіміра Пятровіча ён ведаў, часта браў у яго кніжкі, а мяне яшчэ не ведаў, цяпер пазнаёміўся.

— Вы не паэт? — спытаўся ён мяне.

— He,— усміхнуўся я.

— Звычайна на ваш факультэт ідуць толькі паэты...

— Не, не паэт,— зноў усміхнуўся я.— Няма таленту.

— Вось што, хлопцы, прашу да мяне, пасядзім, так сказаць, культурнаю кампаніяй, пагамонім,— узяў нас за локці Іван Карпавіч, i, прызнацца, ён мне спадабаўся, здаўся не такім сярдзітым, як ягоная жонка.

Мы згадзіліся зайсці да яго.

Дырэктар саўгаса жыў у двухпавярховым доме, на першым паверсе; у кватэры яго было вадзяное ацяпленне, газ, як у горадзе. Убачыўшы нас, сын дырэктара вышмыгнуў з хаты, жонка стрымана прывіталася i пайшла ў другую палавіну. Следам за ёю пайшоў i Іван Карпавіч, яны доўга шапталіся, па асобных моцных словах, што даляталі сюды, я зразумеў, што яны спрачаюцца, жонка не задаволена нашым прыходам. Я кіўнуў Уладзіміру Пятровічу пайсці адсюль, але ён прытрымаў мяне, шапнуў:

— Не спяшы. Ніколі не адмаўляйся ад таго, што даюць,— i шматзначна ўсміхнуўся.

— Я, хлопцы, раніцою з жонкаю крыху схапіўся, дык цяпер злуе,— вярнуўшыся, сказаў Іван Карпавіч, i нялоўкасць, што была дасюль у мяне, прайшла. Тут жа ўвайшла i дырэктарава жонка, прынесла пузатую пляшку з трыма зорачкамі, дастала з халадзільніка каўбасу, з кантэйнера — хлеб. Рабіла яна ўсё гэта моўчкі, незадаволена, i я зразумеў, што яна злуе i на мужа, i на нас.

— Садзіся з намі, Сямёнаўна,— запрасіў яе муж, але яна адмовілася, буркнула, што ёй яшчэ многа работы.

— Баба з воза — каню лягчэй,— усміхнуўся Іван Карпавіч.— Здаецца, так Крапіва пісаў? Ну, будзем, хлопцы, здаровыя.

Мы выпілі.

— 3 цяперашніх пісацеляў я нікога не ведаю,— закусваючы, гаварыў Іван Карпавіч.— Чытаў Пушкіна, Гогаля, з нашых — Купалу i Коласа. Хто хоць цяпер добра піша, хто самы лепшы паэт?

Я назваў некалькі прозвішчаў.

— Пра некаторых чуў, а каторых упершыню чую,— сказаў Іван Карпавіч.— Няма часу чытаць, калі сваіх папер па горла. Прагартаю толькі газеты ці тэлевізар пагляджу. Сын мой i то больш ведае: то ў школе пачуе, то з журналістамі з раёна гаворыць.

— I ўсё роўна тройку па літаратуры мае,— сказала з другой палавіны дырэктарава жонка.

— Вы, Павел Мікалаевіч, мусіць, вельмі строга да яго адносіцеся,— усміхнуўся Іван Карпавіч.— Парторгаў чацвёрку мае, эканамістава — нават пяцёрку...

— Яны болей за вашага вучаць i болей ведаюць,— сказаў я.— Для мяне ўсе дзеці роўныя.

— Вы ўжо не будзьце такія строгія, — зноў усміхнуўся Іван Карпавіч.— Мы з Іванам Сямёнавічам ды Уладзімірам Пятровічам пасябравалі, разумеем адзін аднаго...

— Ды пастаў ты яму чацвёрку,— сказаў Уладзімір Пятровіч.— Што табе зробіцца: рука самлее? Не раз жа, каму трэба ставіць двойку, ставіш тройку...

— Я не стаўлю,— запярэчыў я.

— Паставіш,— сказаў Уладзімір Пятровіч.

— Мне за гэтым саўгасам няма калі паглядзець за сваімі дзецьмі,— гаварыў Іван Карпавіч.— А так хочацца, каб яны добрымі людзьмі сталі.

— Ці пабагацее ваш саўгас, Іван Карпавіч, калі вы падпішаце большую ўраджайнасць ці на паперы павысіце надоі малака? — спытаў я.