Генрых Далідовіч - Міланькі

— Ты што — і сёння думаеш праводзіць дадатковыя заняткі? — запытаў Сліж і зачыніў дзверы класа.

— Ды трэба, — адказаў Васілец.

— І не надакучыла табе кожны дзень тлуміць яшчэ і пасля ўрокаў галаву? — усміхнуўся Сліж,— Ты паглядзі: на каго ты падобны стаў. Схудзеў, толькі адзін нос тырчыць, вочы запалі... З-за работы і ажаніцца часу не маеш... Кастрычніцкія святы прайшлі, а ты ўсё халасцякуеш...

Вяртун маўчаў, пасміхоўваўся.

— Адмяні ты сёння гэтыя заняткі,— сказаў Сліж,— Адзін раз прапусціць не страшна. Ды сёння ты маеш на гэта права.

— Якое ж такое права? — усміхнуўся Васілец. — Паказаць сваю непастайннасць і дзяцей прывучыць да гэтага?

— Гаспадароў сын з арміі вярнуўся — раз,— сказаў Сліж і заклаў на левай руцэ мезенец.— Гаспадары закалолі, як ты казаў, парсючка і робяць сёння гулянку — два...— Заклаў яшчэ адзін палец.— Ты іхні таксама ўжо жылец — тры... Мы твае сябры — чатыры... Дык і маем права цяпер усе разам падысці да тваіх гаспадароў і пагуляць — вось табе і ўсе пяць... Так, Міхась Рыгоравіч?

— Ды ёсць аказія...— усміхнуўся Вяртун. Яго вочы аж загарэліся ад аднаго слова «пагуляць».

— Ды не думай ты...— наступаў Сліж.— Яшчэ будзе ды будзе табе часу выцягнуць усіх двоечнікаў ды троечнікаў у выдатнікі... А вось калі ў другі раз будзе такая гулянка? Не скора... Сала свежанькае, капустка, чарачка! Пагамонім, песні паспяваем... Колькі таго жыцця!..

— Свежына, лічы, раз у год бывае...— цмокнуў, глынуў сліну Вяртун.— Гэта свята! І не трэба ўцякаць ад яго... Так холадна падыходзіць да гэтай справы...

— Прабачце, але я сёння не магу пайсці,— прамовіў Васілец,— сёння ў мяне вельмі важныя заняткі...— і рашыў не ісці ў настаўніцкую, куды меўся занесці загорнуты ў газету пакет. — Прабачце, мне пара да дзяцей...

І вярнуўся ў клас.

«А можа, я дарэмна так? — апякла думка.— Ці не падумаюць яны, што я не хачу з імі сябраваць, што ў жыцці сухі і нецікавы? Напраўду ж, як бачыў, у Міланьках даўняя ўжо завядзёнка — пасля свежыны рабіць гулянкі. Усе гуляюць. І вяскоўцы, і інтэлігенты...»

Каля стала нібы апамятаўся. Паклаў пакет, дастаў з сумкі загадзя падрыхтаваныя картачкі. Для кожнага з гэтых вучняў, якія тут засталіся. Раздаў іх.

— Уважліва прачытайце,— сказаў,— падумайце добра: дзе і якія і чаму трэба ўставіць прапушчаныя літары, знакі прыпынку. Вы якраз на гэта робіце памылкі ў дыктоўках і сачыненнях. Як і дамовіліся, я і далей буду вам падбіраць іменна вось такое, самае цяжкае для вас...

Чакаў: паклічуць яшчэ раз Сліж і Вяртун ці не. Не, не клічуць. Мусіць, пакрыўдзіліся.

«Няхай пакрыўдзяцца,— рашыў.— Надта ж ужо часта любяць такія гулянкі...»

— Ну што, цяжка? — Васілец прыпыніўся ля Адзінца — самага рослага ў сёмым класе хлопца. Той яшчэ не пісаў, пазіраў на картку, нібы нічога не разумеючы.— Звярні ўвагу: вось два сказы. У адным ёсць словы «няскошаны луг», а ў другім «не скошаны касцамі луг» — і табе трэба разабрацца: у якім выпадку часціцу «не» пісаць разам са словам «скошаны», а ў якім асобна... Падумай добра: што такое ў другім выпадку слова «касцамі» і якое тут можна прымяніць правіла? Ну?

— Слова «касцамі» паясняе...— няўпэўнена прамовіў Адзінец.

— А раз ёсць паясняльныя словы, дык...

— Дык тады часціца «не» пішацца асобна...

— Правільна! — узрадаваўся Васілец.— Выходзіць, ведаеш правілы, толькі не ўмееш імі карыстацца... Перапішы правільна сказы, а потым прыдумай падобныя... Ну, а ў цябе што? — і падышоў да другога вучня, «заядлага двоечніка» Лёні, які, лічы, у кожным слове робіць памылкі.— Не разбярэшся, дзе пішуцца прыстаўкі «з» і «с»? Успамінай, успамінай правілы... Калі не ўспомніш, дык гавары — дам прачытаць па падручніку...

— Павел Мікалаевіч, усё роўна я не навучуся пісаць на «4» ці «5»,— адазваўся Лёня. Прамовіў і не пачырванеў. Сказаў спакойна, як праўду.

— Канечне, калі не будзеш старацца, працаваць, дык не навучышся... Гэта ж само не прыходзіць...

— Ды я і настаўнікам не буду...

— Ну, давай пра гэта не будзем...— усміхнуўся Васілец,— Табе яшчэ раней гаварылі пра тое, што ў наш век любы чалавек павінен быць адукаваны, пісаць пісьменна... Настаўнік, інжынер, лётчык, рабочы, калгаснік... Будзеш жа ўсякія паперы афармляць, заявы пісаць. Дык пісаць з памылкамі? А хутка ж у армію пойдзеш, захочацца сябру, сяброўцы ліст напісаць... Сябра яшчэ змоўчыць, прачытаўшы і з памылкамі ліст, а вось сяброўка можа выправіць памылкі і спярэшчаны чырвоным алоўкам ліст адаслаць табе назад — даць табе добры ўрок... Служыў жа дык бачыў: было і такое...