Янка Брыль - Жменя сонечных промняў

I — эх! — заківаўся, замітусіўся па хаце. Кошык з бульбай кашкануў валенкам пад палок, лап'ё, што ляжала на лаве, шпурнуў у запечак... А хата, хата ў яго!.. Цёмная, нізкая, ток пабіла на ямы...

— Не прастарэкуй ты лішне, Макар. Садзіся вось ды шый.

— А як жа ты, Лізаветка,— ты ж нешта прынесла?

— Паспею. Дай хоць адсапціся.

— Сядзь, дарагая, сядзь. Сагрэй бяседай сэрцайка. Яно ж і спяваецца: «Ах, божа ж мой, адзінога мая, прападае ўся работа мая!..»

Хросны сеў за машыну, заварушыў вялізнымі валенкамі на рашотцы, i першы цуд яго беднай хаціны — магутны «Зінгер» — загаманіў.

Мішка спачатку, цікаўна застыўшы, сачыў, як скача-гуляе блішчасты шпянёк, як круціцца белая шпулька. А потым — усё адно i тое ж, адно i тое ж... I ён пачаў патроху ныць:

— Мама, хадзем дадому... Мама...

— Паспееш. І дыхнуць з-за вас няма калі.

— Яны сумуюць, Лізаветка. Вось я вам, хлопцы, нештачка дам.

Хросны ўзяў зэдлік, паставіў пад бэлькай i цяжка ўзлез на яго: спачатку каленьмі, а потым ужо... Хата ў яго даўнейшая: упоперак бэлек яшчэ адна бэлька паложана — трам. Хросны сігануў рукой за гэты трам і дастаў адтуль другі цуд свае хаты — кнігу!.. Абабіў з яе пыл аб шырачэзныя порткі, абабраў рукой павуцінне, падаў бліжэйшаму, Андрэю.

— Яшчэ ў горадзе мне падарылі. Хадзяін, у якога я вучыўся шыць. Дзяцей мне госпад не дае, дык вось яна тут і ляжыць.

У кнізе той цацкі — ну, як жывыя!..

На перша й старонцы — зямлянка, градкі капусты, а на парозе стаіць сабе вожык.

На задніх лапках, у сіняй камзэлі, у чырвоных портках сa шлейкамі, у выступках. Пакурвае люльку, глядзіць на грады, i вось-вось скажа: «П-пых!»

— Цікні,— шапнуў Мішку Андрэй.— Мой хросны!

І абодва яны аж зайшліся ад ціхага смеху.

— Ты, Андрэйка, чытай. Ты ж старэйшы. Бо гэта харошая кніжка. «Жыў сабе, быў сабе дзядзя Ёж...»

А яны рагаталі, як дурні.

Пасля пачалася прымерка.

Хросны раскаціў на стале шарачак i аберуч пагладзіў яго.

— Роўненькі, гладзенькі... Шоўк! Залатыя ручкі ў цябе, кумачка...

— От, мерай ты, Макар. Каторая пара.

— І паабедаеце, госцікі дарагія, у мяне. Пасоля з картопляй — чым багат, тым і рад. Прынцэсы мае няма: пайшла ўчора да цёшчы. Сам наварыў.

Ён узяў пакамечаны сшытак, разгарнуў яго і, жмурачыся, пачаў выводзіць тупым алоўкам:

лізавецін. мішка. пятровіч. Штаны.

Тады прыгнуўся ca сваім «сантыметрам» да Мішкавых портак.

— Ага,— схамянуўся ён, адагнуўшыся.— А як жа будзем шыць: бручкі абыкнавенныя ці з засланкай?

— Ат, бручкі-шмучкі! Жартачкі — кавалеры! З засланкай Ды з нагруднікам. Абодвум.

— Даўжыня: семдзесят два,— сказаў i запісаў хросны.— Подшаг,— шапнуў ён і, адной рукой прыціснуўшы канец «сантыметра» ў Мішкавым куточку, другой рукой павёў «сантыметр» да лапцей.

Сам ён, хросны, маленькі i так, а сагнецца — дык і зусім. А за ім стаіць Андрэй, Разгарнуў тую кнігу на першай старонцы, дзе вожык у портках, i — зараза! — падморгвае. Мішка надзьмуўся як сіла мага i маўчыць. Ды тут падвёў сам хросны. Ён цяжка адагнуўся i, з натугі:

— П-пых!

Хлопчыкі пырхнулі смехам.

I мама здагадалася, нарэшце, што тут да чаго. Забрала кнігу, крутанула Андрэя за вуха, а кнігу, нават не стаўшы на зэдлік, палажыла на трам.

Хросны маўчаў, зачырванеўшыся.

Ды хлопцам брыдка было нядоўга.

Трэцім цудам старэнькай хаціны — з падпечка раптам выйшаў чорна-пярэсты голуб. Чубаты. А на шыі i валляку Miгцела, пералівалася ад хады сінявата-чырвона-зялёнае хараство. Знайшоў саломінку і горда павалок пад печ.

Хлопцы заціхлі заварожана: ці выйдзе зноў?..

— Яечкі панеслі,— з усмешкай, ціха сказаў, зусім ужо добры, хросны.— Чуеце, як ён брукуе? А гэта — яна. Так душэўна... А я вам, хлопчыкі, парачку дам. I прывучыць скажу як. О, чуеце?..

Потым елі «пасолю з картопляй». I харошым, разумным хацелася быць, але дзе ж тут набудзеш?.. У хроснага лыжкі драўляныя i круглыя, як жалудовыя місачкі. А на канцах чаранкоў— яшчэ i бульбачкі нейкія. Смешна! Ну, ды гэта яшчэ нішто... Бо вось ён, стары ўжо дзядзька Макар, трымае лыжку так, што тая бульбачка тырчыць у яго паміж пальцаў... Аж мама не вытрывала:

— Што ты мне гэтай хвігай тыцкаеш пад нос?

Хросны зірнуў на руку, здагадаўся i, чырвоны ад смеху, які спачатку хацеў стрымаць, прашаптаў:

— Сорак другi год так свянчуся... Ніяк не адвыкну...

І ад душы зарагатаў,

А з ім разам, вядома, i хлопцы.

Нават i мама, што так даўно не смяялася. Чацвёрты цуд!..

Мароз i сонца. У клетках гараць вясёлай чырванню снегіры, таўкуцца шэрыя чачоткі, як сонечныя зайчыкі скачуць па пруціках шчыглы. Шмат галубоў. Непаэтычна неяк, груба гавораць пра ix галубятнікі,— нібы гэта ў ix сапраўды толькі гандаль, а не паэзія.