Аляксей Карпюк - Вершалінскі рай

— А што, калі Сакольскаму старосце падсунуць узятку? — падаў ідэю Ломнік.

— А возьме? — насцярожыўся Майсак.

— Усе паны на грошы ласыя! Ім трэ — то на курорты, то на шанпанскае, то на паненак ці гульні розныя!.. Сотняй, вядома, яго не купіш, не стане з-за яе пэцкацца! Трэ такую, мужыкі, суму яму даць, каб не адмовіўсо, а хібо ж зрабіць гэтаго мы не можам?

— Падарунак возьме, шчэ і Альяша не выпусціць!

— Часамі і чорт сумленне мае!

— А чым мы рызыкуем?! Якімі-небудзь пару тысячамі!.. Грошы е!..

Пасля кароткіх дэбатаў апосталы сышліся на суме ў гадавы аклад павятовага начальніка і на вока яго ацанілі памерам у 12 000 злотых. Да гэтай лічбы вырашылі дабавіць яшчэ восем тысяч. Выканаць далікатную місію даручылі асця-рожнаму дыпламату і бываламу чалавеку апосталу Давідзюку.

Галоўны Альяшоў апостал раніцой запрог буланчыка. Ні жывая ні мёртвая Тэкля вынесла яму тую самую конскую торбу, нашпігаваную асцём, аддзельна вывалакла грошы, загорнутыя ў суровую палатніну. Апостал анучку вярнуў, сунуў тоўстую пачку купюр у торбу, ускочыў на вазок і паехаў з падворка. Тэкля толькі цяпер успомніла пра вузялок з ежай для Альяша ды кінулася ў хату.

Калі маладзіца з перадачай выбегла на вуліцу, Давідзюк быў яшчэ недалёка, бо перад канём подбегам ішла рыжая карова са збітым рогам ды ніяк не здагадвалася сысці з дарогі. З-за платоў сачылі насцярожаныя грыбоўшчынцы — крыкнуць апосталу Тэкля не адважвалася.

Ужо маладзіца даганяла фурманку, але раззлаваны Давідзюк рагулю аб'ехаў і папёр буланчыка наўскач, Яна ціха заплакала ды паплялася дамоў.

Атрымаўшы падрабязныя рэляцыі ад епіскапаў і ксяндзоў пра тое, якія страсці разгарэліся па беларускіх вёсках, кардынал Польшчы, ксёндз, доктар Аўгуст Хлёнд даўно зразумеў, што настае момант, калі сам усявышні падае яму магчымасць узяць рэванш. Цяпер гэтае самае ненавіснае праваслаўе ён без вялікіх намаганняў аслабляў іншым спосабам. Павятоваму і ваяводскаму начальніку кардынал строга загадаў — не спускаць вока з абшчыны і трымаць яго ў курсе грыбоўшчынскіх падзей.

Выязджаючы ў Грыбоўшчыну па сігналу з гміны, сакольскія следчыя чамусьці старосце нічога не сказалі. Даведаўся павятовы начальнік, што за вязень сядзіць у яго турме, і перапалохаўся.

Староста адразу памчаў у Беласток. З ваяводам Генрыкам Асташэўскім пазванілі ў Варшаву. Кардынал спатрабаваў начальнікаў да сябе.

Прымас Польшчы ў пурпуровай мантыі ўважліва ваяводу са старостай выслухаў і першым чынам надта здзівіўся.

— Панове, то гэты мужык з такім хара-актарам?.. Але ж — выдатна! Ён і праўда — той, хто нам патрэбен!.. Не будзем, мае дарагія, суровы лішне к людзям! I ў саміх ёсць эканомкі! Ды і віна яго не вялікая — з такім жа поспехам мог старога прыкончыць і сапернік, але лёс выпаў зрабіць гэта яму! Тым лепей, што гэтаму мужыку палец у рот не кладзі, а ўсявышні не пазбавіў яго і ў семдзесят гадоў удачы!

Кардынал ад захаплення не знаходзіў слоў.

— Што ж, вакол талкавання святых кніжак русіны распалялі фанатызм і не такі! — стаў успамінаць ён гістарычныя паралелі.— Пры цары Аляксею Міхайлавічу тысяч з дваццапь клікуш спалілі сябе толькі ў адным Пашахонскім уездзе!.. О! як гэта мудра, што наш касцёл не дазваляе сваім міранам талкаваць святое пісанне!.. I гэтыя мужыкі Біблію наталкавалі — яшчэ адну секту адкрылі, ды якую магутную, хто б спадзяваўся!.. Панове, вы самі бачыце, што за апусташэнне ён нанёс праваслаўнай царкве, як на фоне гэтага вар'яцтва русінскіх тлумаў выглядаюць нашыя касцёлы на Крэсах!

— Маеце слушнасць, ваша экселенцыя! — пачціва падтакнуў ваявода.— Ды і ў грыбоўшчынскім бедламе столькі нашага! Царква прарока больш на касцёл падобная, у цэнтры вісіць абраз маці божай з Чэнстаховы!

— Я ўсё гэта ведаю!.. Панове, і на мінуту не маеце права забываць, што Ватыкан аб'явіў вашы землі «тэрыторыяй місіянераў». Трэба нам канчаткова выпіхнуць адтуль праваслаўе і наблізіцца да граніц Савецкага Саюза! Гэты волат на гліняных нагах вось-вось пачне рассыпацца! Грузіны, татары, башкіры, украінцы — даўно ўжо чакаюць, каб узняць разню, якой яшчэ свет не бачыў! Тады ваша ваяводства стане для каталіцкіх місіянераў базай для паходу на Усход! Не забывайце, панове, вялікага католіка Стэфана Баторыя... Такой спрыяльнай атмасферы сталіца апастольская не мела на Крэсах Усходніх гадоў трыста!

Староста і ваявода пачціва падтакнулі.

— Такім чынам, мы не зацікаўлены, каб глушыць гэтую секту. Інтарэсы святой веры патрабуюць, каб захаваць яе. Пра вашага мужыка ведаюць нават у Ватыкане!.. Так, так, вашыя рэляцыі ўжо запатрабавалі туды! Гэтага арыгінала зараз жа выпусціць!