Аляксей Карпюк - Вершалінскі рай

— Адстань, не скуголь, як сука! — цыкнуў на яе Альяш.

«Ева» румзаць не пераставала.

— I чаму ты паддаешса іхняй ула-адзе? Айцу Серафіму так мо-ожно з Зоськай спатыкацца, а мне з табой чаму-у забарон вы-ышаў?! Хібо пара яму каталічка, скажы, хібо так запісано ў святых кніжках?.. Мы з табой нават і ве-еры адной!

— Што табе за дзело да іх?! — зноў кінуў Альяш, толькі касой махаў ужо не так роўна.

Тэкля ўсё адным тонам цягнула сваё:

— А каб таго архірэя параліч разбіў, якую ён на цябе чорную адзяжыну напя-аліў, як ён цябе на смех людзям вы-ыставіў, бы таму Самсону ручанькі і ножанькі твае пазавя-азуваў!.. Абдурылі нас, буржуі, абдуры-ылі, кудры твае ядвабныя пастры-ыглі, крыльцы саколіку яснаму падсе-еклі!..

Як і належыць сапраўднаму мужчыне, Альяш не вытры-ваў. Ён раптам спыніўся, не то Тэклі, не то сялу, не то небу, не то самаму сабе сказаў:

— Што, апранулі мяне, падлы, у гэтыя лахманы і думаюць — купілі ўжэ?! Шчэ і камандуваць будуць?! З кім гаварыць, з кім жыці загадаюць?! Я ўжо нічога не варты?! У сваёй царкве не маю права зайсці за клірас нават?.. Малакасос Серафім будзе мяне павучаць, як з народам гаварыці маю, і грошы мне цыркаць па жменьцы на нафту?! А хто ён такі, адкуль узяўсо?! Дзе гэты цуцык быў, калі ўсё гэто я сваімі мазалямі, гарбом сваім, жыламі сваімі будаваў ды зносіў?! У Гродне высежуваў-со, чаі з коржыкамі смачнымі распіваў сабе, а цяпер панукае шчэ мной!..

Чарнецкая выразна чула — Альяш мацюкнуўся.

— Пачакайце ж, папы-шкурадзёры, устрою ж я вам вяселле, мяне шчэ сам кранштацкі цудатворац вучыў, як не паддавацца вам!..

Альяш стаў выціраць травой касу, але зараз жа раздумаў — шпурнуў яе на канюшыну і порстка памчаў з агародчыка.

Стары прыляцеў да царквы, паслаў дзяцей па манахаў, а старэйшага хлопчыка папрасіў выламаць ляшчынавы кіёк.

— Толькі — ёмкі, глядзі! — загадаў хлопчыку. Калі Серафім з браццямі з'явіўся на цвінтары, а на бясплатнае відовішча збеглася палова вёскі, дзядзька Клімовіч сарваў з сябе падраснік, клабук і патаптаў іх. Здранцвелая цётка Хімка ды іншыя бабкі ад жаху не паспелі нават перахрысціцца, як Альяш ужо схапіў кіёк, пачў лупцаваць манахаў ды прыгаворваць:

— Вон, вон, падлы, каб вашай нагі тут не было больш!.. П'янкі тут, гіцлі, развялі, блуд?! Вы са сваім архірэем ды папамі веру прадалі ды мяне падбіваеце ўжо на гэто?! А дулю бачылі?! Зайдзіце да свайго пузатага ўладыкі ў Гродне ды скажыце — больш я яму не Іаан Клімовіч! Дурня сабе тутака шукае, патураць яго забабонам буду! Бач ты яго, бы кранштацкаго цудатворца, мяне Іаанам назваў і ўжэ думаў, паддамса яму!..

Стары падняў з зямлі парваны падраснік, шпурнуў манахам:

— I лахманы гэтыя валачэце яму!

Ад таго, што іх выкрылі, што разбураюцца ўсе планы, а на ганьбу глядзіць цэлая вёска, служкі божыя разгублена тапталіся, наступаючы сабе на полы даўзёрных падраснікаў.

Уцякаць манахі не спяшалі.

Каб змякчыць наганяй, які іх чакаў у Гродне, маладыя мужчыны ў балахонах, бытта вінаватыя шкаляры, цярпліва зносілі здзек старога самадура ды зыркалі на людзей зацкаванымі вачыма.

— Аддамо, дзядзьку Альяш, аддамо! — прамямліў перапалоханы ігумен і пакорна павалокся за сябрамі па вуліцы.

Разлютаваны прарок пачаў вырываць з зямлі кіёчкі, якімі была разбіта пляцоўка пад манастыр, стаў шпурляць іх за манахамі:

— Вон, гунцвоты!.. Цуцыкі архірэевы!.. Ско-ончыласо ваша панаванне ў Грыбоўшчыне, так і перадайце яму — няма больш тут таўстапузаму нажывы!..

Альяш падбег за імі яшчэ трушком ды патрос кулаком:

— Чучалы!..

Да вечара збегліся з навакольных вёсак багамолы. Усё яшчэ раззлаваны Альяш аб'явіў, што адкрывае новую веру — «ільінцаў».

Паводле яго «новага вучэння» для кантакту чалавечай душы з госпадам богам — мітрапаліты, архірэі, папы і манахі — лішнія дармаеды. Мужыкі і самі могуць даць рады ў храме без пасрэднікаў ды розных кансісторый. Іх жа небыло за Ісусам Хрыстом — гэтыя дармаеды падмазаліся да народа потым!..

— Мужыкі ўсе бедныя? — пытаўся ён сабраных.— Бедныя, гэто праўда! Ну і што?! Затое ўсе роўныя і праведныя, бо не жывуць чыім коштам, не ведаюць распусты, таму вышэйшыя над панамі і бацюшкамі ды бліжэйшыя богаві!

— От праўда, вядомо — бліжэйшыя!..— з радасным гонарам закрычалі бабы ды мужчыны.

— Каму трэ дзіця хрысціць — прынось сюды, ахрысцім!.. I выспаведаем цябе, думаеш — горш за папа?.. Спавядаць будзем кагалам, як гэто рабіў Іаан Кранштацкі — пастануць усе на калені ды каюццо, хто ў чым саграшыў!.. А то гавары аднаму папу на вухо свой грэх, а што ён — бог?.. Не-е, гэтыя кудлы, гэтыя духоўныя дзікуны, прыдумалі так, каб больш грошай выдурыць у людзей!.. А за споведзі такія, за хрысціны, мярліны — ніякіх грошай, ніякай платы зярном ці работай браць не будзем! — абвяшчаў далей сваю радыкальную рэформу прарок.— Хібо што сам чалавек пакладзе на храм колькі захоча, тады — няхай, яго дзело!