Аляксей Карпюк - Вершалінскі рай

— Кабеты могуць рассварыць каго хочаш! — падбадзёрваў свайго начальніка франтаваты палкоўнік Квяткоўскі — ён з-за дачкі быў у добрым гуморы.— Учора бачыўся ў Варшаве з генералам Яхантам. Яго салдаты стаяць на варце каля кватэры прэзідэнта. Адзін радавы ўздумаў весці дзённік. Яхант пацікавіўся, што ж такі вясковы недарэка можа апісваць. Узяў замусолены сшытак і чытае: «Сёння ў гарохавым супе трапіла дзве порцыі мяса!.. Зноў стаяў на варце ля Бэльвэдэра. Дочкі прэзідэнта запрасілі альпійскую чэмпіёнку Валясевічувну, каб навучыцца бегаць. Лёталі па парку. Але ж і цыцкі трасліся!..»

Кампанія вайсковых выбухнула рогатам здаволеных сваім лёсам і здаровых целам мужыкоў.

У гэты момант загаманіла людское мора, і недзе блізка пачуліся крыкі:

— Нех жые-е!.. Пану прэзідэнту — ві-іва-ат!.. Нарэшце на прывакзальнай плошчы з'явілася чорнае ландо. Уланы развярнулі коней і стрымалі натоўп. Аркестр грымнуў туш.

Энтузіязм моладзі запаланіў і прэзідэнта. Яго вочы блішчалі ўжо маладым агеньчыкам, твар пакрыўся чырвона-шэрымі плямамі. У акружэнні старосты, мэра прэзідэнт з сарамлівай сціпласцю прыняў ад дзяцей кветкі і стаў развітвацца.

Высокі госць знайшоў час і словы, каб развітацца з кожнай дамай.

Ён паклікаў нават генерала Бэрбэцкага, палкоўніка Квяткоўскага і паціснуў ім рукі. Каменданта прэзідэнт нават спытаў, ці дачка яго не надта перажывае прамашку, ды папрасіў перадаць панне Вандзе, што ён паненку будзе заўсёды памятаць..

Праходзячы каля Румболя ў салон, прэзідэнт на генерала нават не ўзглянуў. Генерал не ведаў, што ў Варшаве ўжо ляжаў падпісаны маршалам загад аб пераводзе яго ў стан спачынку... (Так Румболю і трэба. Хай ведае другі раз — зяці прэзідэнта не тонуць, кулаком па башцэ іх не б'юць і тым больш — не абзываюць дурнямі!)

Як толькі ў тамбуры ўрадавага салона знік дастойны госць, падкаціла масляністая стальная аграмадзіна француз-скага паравоза з бела-чырвонымі сцягамі, скрыжаванымі наперадзе катла. У суседнія вагоны пачалі пускаць нешматлікіх пасажыраў — кур'ерскія ездзілі амаль пустымі.

Селі ў вагон і страшаўцы.

— Дзяжурны па станцыі знаёмы! — шапнуў ім на развітанне клапатлівы Шыдлоўскі.— Ён пазваніў у Вільню, каб вас спаткалі, о!..

Хлопцы нашы ўжо ехалі, а гумар іх не пакідаў. Яны з прагнасцю маладых ды здаровых людзей, якім не гэтак часта даводзіцца бываць далей суседняй вёскі, з цікавасцю да ўсяго прыглядаліся. А недзе там, за тонкімі сценкамі,— гэткая кампанія, што страшна і падумаць. Столькі за адзін дзень убачыць і перажыць!

— Чым так пахне, хлопцы? — пацягнуў носам Кахановіч ды выглянуў у калідор.— Ага, дзеці іхнія ядуць штось!

Прыгледзеліся і астатнія.

Па калідоры лёталі паніч з паненачкай. Малыя смакталі не то яблыкі, не то памідоры, а шкуркі сабе шпурлялі ў адчыненае акно. Пасучы кароў, гэтыя падвялыя, зморшчаныя лупінкі нашы хлопцы знаходзілі на пуці, прабавалі іх нават жаваць I пляваліся — такім цвёрдым ды агідным здаваўся панскі прысмак. Це халера, які ён унь сакавіты і араматны — аж у носе свярбіць!

— А гэты іхні прэзідзнт? — дзівіўся Мікалай. — Смарчок, хоць і высокі надто. Кожнага старого страшаўца звадзі ў лазню, чыста апрані, пакарміўшы добро, будзе выглядаць не горай!

— А я глядзеў і думаў: і пра такого чарвіваго грыба калісь у школе прымушалі мяне шчэ і вершык вучыць!

...Калі яны пад'язджалі да Вільні, у вагон уварваўся хлопчык з газетамі і пракрычаў:

— Незвычайная навіна — прэзідэнт у Гродне!.. Купляйце экстра-выпуск за дзесяць грошаў!

Мікалай падаў хлопчыку манетку.

— Ну, ну, што паны там пішуць — давай паглядзім! — разгарнуў ён паперу і пачаў чытаць. — «Праз цяжкія, алавяныя хмары, якія некалькі дзён віселі над горадам, раптам прабіліся радасныя промні сонца! Трыумфавала прырода! Трыумфавалі і ўзрушаныя сэрцы гараднян на думку, што ў іхні горад прыязджае Пан Прэзідэнт ды выпадзе ім шчасце правесці хвіліны найвялікшага хвалявання, адчуваць побач Найбольш Дастойнага Чалавека Рэспублікі!..» Ах, брахун прадажны, як лоўко размаляваў! — дзівіўся Мікалай, апускаючы пару абзацаў.— «... Але ж ці можа быць большая асалода, ці можа чалавека спаткаць вышэйшая ўзнагарода, як у знак любві і павагі да Маестата скласці ў Дастойныя рукі Найшаноўнейша-га Грамадзяніна Рэчыпаспалітай сімвалічны падарунак. Чэсць такую атрымалі: фабрыкант Старапольскі, памешчык Трусаў...», такі і такі... Халера на вас!.. «Мужыкі з вёскі Грыбоўшчына...» Што-о? З Грыбава?! — анямеў Мікалай.