Ніна Мацяш - Душою з небам гаварыць [Выбраная лірыка]

1990

ПАКУЛЬ ГЛЯДЗІШ НА БЕЛЫ СВЕТ

Крый бог здранцвення, што жыццё — мінае,
Бо ўсё, чаго для шчасця не хапае,
Пазбавіцца гвалтоўна нематы —
I заскавыча, і залямантуе,
I ўсе пачуцці гэтак раздратуе,
Што без пары ў труну захочаш ты!

Пакуль на белы свет глядзіш вачыма,
Павер сабе: ўсё адалець магчыма,
Але, як вока, беражы святло,
Каб тое, што цябе тут абмінала,
У чалавеку болей дасканалым
На долю промнем радасным лягло.

1988

Уступ

Ноч такая празрыстая, нібы крыніца:
Дно — аснежаны луг, сівы лес — берагі.
Студзень...
Што ж аніяк не адсніцца мне,
Паляшучцы, падданай вясны, край другі?

Там сцяжынку завуць не сцяжынкан, а плаем,
Там з праваллем звянчана крутая гара,
Як замова, ляціць з паланіны бяскрайняе
Трэмбітанне душы пастуха-віўчара.

Там з-пад хмар беркут зоркі цікуе нядрэмна,
Каб не ўцёк Чарамош, гнеўны вязень цяснін.
Там легендамі ходзяць вякі пад'ярэмныя,
Каб паверыць, што ўсё-ткі збываюцца сны.

... Абступілі шашу горы, быццам мядзведзі, —
У падпалінах рыжых зялёная поўсць.
Несла «Волга» мяне да Карпат у адведзіны,
Як сваю, кожны ўзгорак вітаў: «Прошу, госць!»

Душы нашы таму й падуладныя чарам
Незнаёмых мясцін, незнаёмых людзей,
Што ва ўсім дарагое шукаем адчайна мы,
Што к далёкаму любасць
ад роднага йдзе.

Развязала мне свет старана беларусаў,
І да скону ужо гэты свет — на дваіх.
І не ў крыўду любімай цяпер прызнаюся я
Украіне ў найлепшых пачуццях маіх.

Калі колы машыны размотвалі вёрсты
Перш валынскіх,
пасля прыкарпацкіх шляхоў,
Я істотаю ўсёй адчувала абвострана
Пераплеценасць лёсаў — яе і майго.

У Бяроза-Картузскім канцлагеры вязнем
Траціў жыцце — за нас — Аляксандр Гаўрылюк.
У Айчынную брат мой вясёлы — за нас жа —
Лёг заўчасна ў Падольскую дзесьці зямлю.

І мой дом на Палессі,
і белая хата
Украінскай сястры — пад прыцэлам ракет...
Кожны дзень наш пад дзікай пагрозаю атамнай,
Кожны дзень — бітва Розуму
за белы свет.

І за свет нашых душ.
Не складала ніколі
Зброю зло, і ніколі само не складзе.
Па сягоння, дзе з боем, а дзе і спакойненька,
Ходзяць здрада,
насілле, падман між людзей.

Прыгажосць, справядлівасць пад вечнай атакай
Замаскованай подласці і ілжы.
І калі ты не хоч пасабляць і падтакваць ім,
Гнюсным сілам нялюдскім, —
не стой на мяжы!

Толькі там падымаць галаву зло не смее,
Дзе не зводзіць вачэй з яго
Чалавек.
... Студзень. Ноч.
Цішыня, быццам шкло...
Я ж, няўмелая,
У дваццаты вяду васемнаццаты век.

Есць усякія жыцці.
Адны вымяраюць
Круглым чэкам, кар'ераю сутнасць сваю.
А другія, няпраўдай аднойчы параненыя,
«Абы ціха...» — галоўным дэвіз прызнаюць.
Есць жа гэткія жыцці, што рэкам падобны,
Тым, што маюць пачатак, не маюць канца,
Што гадамі, стагоддзямі пояць, бяздонныя,
Прастака й мудраца.

Есць жа гэткія жыцці, што зоркам падобны,
Тым, што доўга па смерці праменяць святло.

Пра гуцульскага сына Алексу, пра Доўбуша
Мой бясхітрасны сказ,
што было — не было, —
Як Карпаты паведалі мне...

Забыты плайчык[ 6 6 Плайчык — (гуц.) сцяжынка ў гарах. ] нёс з гарба на горб,
Го ўзбоччам лысым, то стаёным лесам,
То паўз акенцы «чортавых» азёр —
На Чарнагору нёс свайго Алексу.

Але цяпер, калі кулак сціскаў
Цяжкой сякеркі абушок сталёвы, —
На першабытнае бязладдзе скал
У лесуновай схованцы яловай,