Кацярына Оаро - Сарочае радыё

― Добры дзень, Аля! Заходзьце.

Мяне кальнула гэтае імя. «Не Аля!» ― хацелася сказаць мне. ― «Яе не існуе, а я, я існую!»

― Я вам аддаць… Вось дыск, на ім усё ёсць: і гук, і тэкст. А тут раздрукоўкі. Вось тое, што будзе ў эфіры і спасылка на наш сайт, ― «цішэй, голас, цішэй, не будзь таропкім…»

― Дзякуй.

― Ірына. Паслухайце…

― Так?

― У мяне ёсць дыктафон. Маленькі, зручны. Устаўляецца адразу ў камп’ютар, ― мне здалося, яна зрабіла рух галавой, што як бы значыла «не», і я пачала гаварыць хутчэй. ― Дазвольце, я вам падару яго. Вы напішаце кнігу. Калі ласка?

Яна паглядзела мне ў вочы ― я зразумела, што яна шукала мой погляд. Адна спакойная секунда.

― Такі дарагі падарунак. Але вам ён, напэўна, патрэбны для працы…

― У мяне два.

Яна здзівілася.

― Мне падаецца, усё гэта здарылася… не проста так.

Не ведаю, ці ўсміхалася Ірына, якімі былі яе рукі і гэтак далей. Але вочы яе былі спакойнымі і прамяністымі.

― Дзякуй, ― вось і ўсё, што яна сказала ўголас. ― Цяпер я не змагу не напісаць кнігу.

― Тут навушнікі, інструкцыя, батарэйкі. Нічога складанага.

― У мяне таксама для вас падарунак.

Яна дастала зялёны даўгаваты кораб з салатавым бантам. Унутры быў прыгожы, тонкай, выдатнай працы кубак з вечкам і сітам. Усярэдзіне ляжала запіска: «Алі Яснай. Не забывайцеся на сябе. Нават на працы піце гарбату з задавальненнем».

Я не магла захаваць такую запіску: у ёй згадвалася імя дзяўчыны, якую я не павінна ведаць.

Так я піла гарбату з задавальненнем яшчэ некалькі месяцаў. Здала, каб закрыць навучальны год, іспыты. Ездзіла на ровары на Цнянку глядзець познія летнія заходы. Прабіралася ў самую глыб выспы, дзе то знойдзеш выбудаваны кімсьці лабірынт, то святога, намаляванага на камяні… Талеркі ў горадзе так і не знялі ― гэта выявілася немагчымым. Я пісала рэпартаж за рэпартажам ― іх перадрукоўвалі, абмяркоўвалі і забывалі. Лёс не зводзіў мяне больш з Ірынай. Я зрабіла ўсяго адзін званок: кароткі, удакладніць нешта пра яе мужа, ― і ўсё. Мне хацелася набраць яе нумар проста так, ад сябе ― але што я скажу ёй, дваццацігадовая дзяўчына? Часам я расказвала камусьці яе гісторыю, згадвала наша інтэрв’ю, але чула: «Цікава, а на што яна жыве?» ― і я змаўкала. Мяне мала займала гэтае пытанне. І вось аднойчы, на выходных ― вестка.

Алесь з Палінай спыталіся, ці не чытала я навіны.

― Не. Я чытаю навіны па буднях.

― Ірына Казуліна памерла.

Наступным ранкам на працы Цімох, Наста і Мацвіеня падышлі да мяне рана, да планёркі, з тымі ж навінамі. Выявілася, наша інтэрв’ю было апошнім.

У гэты час Казулін стукаў кулакамі ў дзверы камеры і патрабаваў вызвалення. Дзеці сказалі, што будуць адкладаць пахаванне, пакуль яго не адпусцяць. Хаця б на некалькі дзён. Ніхто не ведаў, калі пахаванне.

― Мы думаем адправіць толькі фатографа, ― сказаў рэдактар. ― Ці ты таксама хочаш?

― Не, ― закруціла галавой я.

Вядома, мне хацелася пайсці, але толькі без дыктафона ў кішэні. Я б не змагла вылоўліваць у натоўпе знакамітасцяў і родных і прасіць сказаць нешта незнаёмаму чалавеку. Мне было шкада фатографа, якому давядзецца парушаць маўчанне шчоўканнем затвора.

― «Рыба» ёсць у цябе на сёння?

― Якая рыба?

― Ясна. Зрабі тады да абеду радыёнекралог. З яе голасам. Можа, ёсць кавалкі, якія не пайшлі ў эфір. Цяпер могуць прагучаць.

Пасля планёркі я спытала Цімоха, і ён прасвяціў мяне, што «рыба» ― гэта матэрыял-нарыхтоўка, напрыклад, з людзьмі, якім нядоўга засталося. Яго пускаюць у эфір адразу пасля смерці. «А адкуль, ― сказаў ён, ― бяруцца тоўстыя біяграфіі, выдадзеныя адразу пасля смерці? Пішуцца за некалькі начэй?»

У той кватэры ― з вялікай залай, з вазай з тоўстага крышталю на нізкім століку, бэжавай канапай ― былі людзі: дочкі, некалькі сваякоў, сяброў. Дзіўнае пачуццё: я размаўляла тут некалькі гадзін з Ірынай у поўнай цішыні, і вось цяпер гэтая цішыня засталася з ёй, а мы ― хто з дыктафонамі, хто з тэлефонамі, хто як ― працягвалі размаўляць. З другога пакоя пачуўся голас Аляксандра, які прасіў прабачэння, што не сустракае нас, казаў, што хутка выйдзе. Зайшлі ў кухню ― я адчула рэзкі водар прыпраў і шолах фольгі. Адна з дачок апускала ў духоўку вялізнага карпа, фаршаванага ўсім на свеце.

― Праз колькі гадзін трэба быць у калоніі? ― спыніў хтосьці яе рух.

― Праз чатыры. Ужо праз паўгадзіны яму трэба выязджаць.

Мы глядзелі на карпа, на рукі дачкі. Усе разумелі, што Казулін нічога не паспее ― хутчэй за ўсё, з’есць кавалачак у машыне, а астатняе прападзе.