Кацярына Оаро - Сарочае радыё

У гэты момант з дзвярэй выйшаў святар. Я збянтэжылася, узнялася з лавы і выйшла праз прачыненую браму.

― Яааааааак… ― завёў Цімох.

Келіхі сустрэліся ў адной кропцы, і стройны радыйны хор ударыў:

― Жахнем!!!

― Мы ведаем, што ты ў жалобе… ― пачаў Мацвіеня, і ўсе зарагаталі.

― Але сёння… ― па тых жа нотах працягваў рэдактар, ― у Таццяны Цыбулькі народзіны…

― Пачакайце, пачакайце, без мяне не пачынайце! ― крычаў са студыі Сямёныч. ― А то я вас запішу…

― Дык вось, з нагоды дня нараджэння… у цябе не будзе рэпартажу пра талеркі.

― Вось яны, дарагія! ― гукарэжысёр прыбег, пагрукваючы талерачнай гарой.

― Ды ладна! ― адказала я. ― Я не веру. Што за жыццё без талерак?

― Вось. «Не веру!» Возьмеш інтэрв’ю ў Станіслаўскага. Такі табе падарунак ― пра тэатр.

― І яшчэ вось гэта, ― Сямёныч паставіў талеркі на стол і паклаў на іх невялікую прадаўгаватую скрынку.

― Што? ― я здагадалася, што ў ёй ― і твары засвяціліся ўсмешкамі, пацвяржаючы маю думку. ― Вы сур’ёзна?! Дыктафон? ― мне захацелася зараз жа дастаць яго і што-небудзь запісаць, хоць талеркі, чэснае слова. ― Няўжо?! У мяне ― уласны ― дыктафон? Ды вы з глузду з’ехалі? Гэта ж дорага!

― Цяпер чакаем рэпартажаў з тралейбуса, з дома, і на выходных, калі ласка…

― Ну, вы даяце! Дзякуй! Вы ведалі, так? Ведалі? Каму я прагаварылася?

― Дык вось: сюжэт пра тэатр, ― нагадаў рэдактар. ― Гэта не жарт. Сёння ў Харланчука апошні суд. Праз гадзіну. Так што даядаем прысмакі ― і, Ясная, ну, ці Цыбулька, вы там высветліце самі… едзе на паседжанне.

І вось Ясная і Цыбулька ― з новым дыктафонам ― у гулкай зале суду на драўлянай лаве. Як быццам зялёны мінскі аўтобус перавёз мяне з аднаго свету і часу ў іншыя. Савецкія хронікі: скупы голас засядацеля, злёгку разгублены адвакат і штампаваныя гаворкі. Здаецца, калі ўзяць гэтыя штампы і размясціць іх у выпадковым парадку, усё роўна атрымаецца суд.

― Собранный театром художественный совет признал актера Павла Харланчука не соответствующим занимаемой должности. На совете присутствовали (пералік прысутных)… Председатель совета (імя)… На этом основании актер высшей категории Павел Харланчук был уволен… (назвалі дзень, год).

У аднастайна беглым зачытванні стэнаграм мінулых паседжанняў, пералічэнні тых, хто нападаў і абараняўся, і цытаванні іх прамоваў прайшла палова суду. Спачатку я была ўся увага, сабранасць і ўключанасць. Але мы ўсё маўчалі і слухалі доўгія пасады, даты, спасылкі на нейкія дакументы. Відаць, тут перабывалі ўсе галоўныя людзі тэатра, з якога звольнілі Харланчука. Знаёмыя прозвішчы тых, хто пайшоў з працы разам з ім. Паліна адкрыла мне тэатральны сакрэт, што збіралася паляцець цэлая чарада, але пасля ― «гнёзды, дзеці…» ― і засталіся. Толькі з трыма і яшчэ жонкай Харланчука з вялікім жыватом я дзяліла лаву. Драўляная спінка рэзаніравала, калі яны перагаворваліся.

Адвакат у мяккім прымятым пінжаку ― і сам быў увесь мяккі, змяты. Непадрыхтаваны, як хлопчык у сіняй форме з металічнымі гузікамі, што выйшаў да дошкі. Калі яго перапынялі ― ён змаўкаў ціхмяна, а калі спрабаваў уставіць фразу слабым голасам, усёй зале рабілася няёмка.

Сам Харланчук быў інакш ціхмяны: як баец на полі бою.

― Нават калі я хварэў, за мной прыязджалі ў лякарню на машыне, і я ехаў на спектакль. Я ні разу не прапусціў рэпетыцыі, акрамя гэтых дзесяці дзён. Чаму мой мастацкі кіраўнік не згадаў пра гэта? Як я магу быць непрыдатным да прафесіі? На спектаклях аншлагі. У мяне ёсць прэміі. На гэтай камісіі, якую яны спехам сабралі, ніхто не глядзеў на мяне ад сораму. Засядацелі зачыталі з паперак свае рэплікі. Некаторыя адмовіліся ў гэтым удзельнічаць.

― Павел Александрович, мы обсуждаем, были ли формальные нарушения в заседании художественного совета и процессе Вашего увольнения. Суд не обнаружил таких нарушений.

Суд не выявіў, таму што іх не было. Усё правялі акуратна, па пратаколе, з асабістай прысутнасцю намесніка міністра.

― Усім вядома, што прычына не ў двух спектаклях, якія я прапусціў. Што прычына палітычная. Мне прапаноўвалі адмовіцца ад маіх поглядаў, сказаць, што я апынуўся на плошчы выпадкова, што я вывучаў паводзіны людзей для сваіх будучых роляў…

Суд слухаў усе словы аднолькава спакойна. Павекі ў суддзі былі прыкрытыя, і здавалася дзёрзкім казаць гучна і перашкаджаць трывожнаму сну гэтай стомленай дамы. Немагчыма было вызначыць, што яна адчувае, на чыім яна баку і які адсотак ад прамоў яна ўспрымае. Усё, што было горача, шчыра, эмацыйна, як бы аўтаматычна адфільтроўвалася «чацвёртай сцяной», празрыстай, нябачнай, паміж залай і прэзідыумам. Суддзя расплюшчвала вочы толькі тады, калі шапацела пыльная судовая мова.