Аляксей Карпюк - Выбраныя творы ў двух тамах. Том 2

Сцебануў бічом, папёр.

Коні зразумелі сваю задачу. З месца ўзялі ў галоп. Як Лаўрэн паспяваў за імі, потым і сам не мог зразумець, але ляцелі ўсе яны — як адно цэлае.

Калі доўгі абоз выскачыў на палявую дарогу, Лаўрэн з непры-томнымі салдатамі ды з безабароннай жывёлай аказаўся нібы ўзнятым над зямлёй. Адусюль адкрытым. Яшчэ і на прыцэле. Немцы адразу пачалі па іх пуляць міны адну за адной. Але на выбухі азірацца ён не надта меў час — глядзеў за вазамі ды пад шквальным агнём кіраваў лейцамі. Нялюдскім хрыпам стараўся заглушыць праклятую вайну, і яму бытта бы ад крыку лягчэла:

«Но-о, воўчае вы-ымя!»

«Куды-ы, падло, ве-ернеш?!»

«Но-о, зараза чортавая!»

«Пайшо-оў, дубіна до-охлая!»

У яго было ўражанне, што гады тыя мелі навалам боепрыпасаў, таму і з'явіліся каля хутара, каб іх хутчэй выстраляць, а зараз надта радуюцца, што задуму ажыццявіць удаецца. Снарады і міны павокал ірваліся густа, усё паднятае імі не мела часу нават апусціцца на зямлю, бо яго падкідвалі і падкідвалі новыя выбухі. Але коні — калі іх не зачапіла тым выбухам — ніколі табе не звернуць з дарогі. Конь уздрыгне, захрыпіць, застогне, скочыць на момант з перапуду ўбок, аднак і далей потым будзе па ёй імчаць, бы ашалелы.

З цэлым сваім караванам Лаўрзн неўзабаве шчасліва і дапаў у лес да сваіх. Адно перад першымі соснамі задняму каню міна шарахнула па хрыбце. Лаўрэн, аднак, быў напагатове. Секануў нажом раз і другі па рамянях ды з салдатамі, якія дружна высыпалі з лесу на падмогу, саматугам уцягнуў і гэты воз у гушчар.

Такім чынам, удалося вывезці астатнюю маёмасць і пакалечаных возчыкаў у бяспечнае месца.

У медсанбаце далечваўся сяржант-пехацінец, які выконваў абавязкі камандзіра гаспадарчага ўзвода. Хлапец усё бачыў і Лаўрэну тады аб'явіў:

«Ну, папаша, дай пяць! I ведай — я з табой у разведку пайшоў бы хоць зараз!»

Потым перад строем Лаўрэна хваліў сам капітан. Нават падаў дакументы на ўзнагароду медалём «За адвагу».

Ну, размалёўваць цяпер і гэта дзецям? Там жа не было ніякага ге-ройства, калі добра разабрацца. Няўжо на хутары гінуць пакале-чаным ды марнавацца медсанбатаўскаму дабру? Вывезці было неабходна — хоць памры. Не зрабіў бы гэта ён, вывез бы той самы сяржант-пехацінец. Вывез бы хто трэці — хутар фрыцы расстрэльвалі на вачах усяго медсанбата, і пехацінцаў-добраахвотнікаў, напэўна, знайшлося б.

Ды і пра што гэтым малым жэўжыкам гаварыць? Як пад выбухамі запрагаў коней?

Як біліся аб дошкі галовы цяжка кантужаных возчыкаў, калі фурманкі падкідвала на грудах?

Як з лясочка, рэзка выдзяляючыся на фоне дыму, цэлілі ў яго вогненныя струмені трасіруючых куль?

Як білі злева, білі справа, білі спераду і ў вочы яркія ды пякучыя ўсплёскі агню?

Як навокал дыбілася зямля?

Як ляцелі ў яго адшчапаныя ад дошак возіка трэскі, камяні і камы гразі?

Як супрацьпяхотнай мінай агаліла ў задняга каня на хрыбце ўсе скабы, і яны бліснулі белізной крутога яйка?

Як аслізлымі ад крыві рукамі ён усё не мог утрымаць нож, каб перарэзаць новы гуж?

Як выбухамі абсмаліла яму вусы, апякло бараду, а з шыняля засталіся толькі стужкі?..

Першым чынам здалі санітарам кантужаных.

У коней, бы кавальскія мяхі, яшчэ хадзілі бакі, а са змакрэлых клубоў валіла пара — Лаўрэн іх схаваў у гушчар. З тым самым сяржантам, які толькі што збіраўся ісці з ім у разведку, прыселі на тое, што засталося ад развернутага бомбай нямецкага танка, закурыць. Да іх падсела двое сувязістаў. Дрыжачымі ад перажытага ды моцна закуродымленымі рукамі хлопцы нязграбна скруцілі цыгаркі, глыбока зацягнуліся радаснай узбуджанасцю ад небяспекі, якую толькі што так шчасліва перажылі. Лаўрэну з-пад вушанкі цёк горкі пот і, пападаючы ў вочы, шчыпаў, як мыла. Размазваючы гразь па лбе, ён змахнуў брудным і калючым рукавом густыя кроплі ды аж прыжмурыўся ад прыемнасці. Крэкнуў:

«Ах, файно як!..»

«Люхс!» — паспеў дабавіць сувязіст. I тут міна — джара-ах!

Лаўрэна адкінула пад сасну. Ачуняў ён, узняўся ды глядзіць — яго суседзяў парвала на кавалачкі. Стодваццаці-міліметровая жарнула! У сяржанта яшчэ б'ецца адкрытае сэрца, дыхаюць сіняватыя лёгкія, дрыжаць вузлы нерваў і жылы, бялеюць аголеныя рабрыны, а сам хлапец з шэрым тварам і ўталопленымі ўверх вачыма вяла зявае, бытта выкінутая на бераг рыбіна...

I пра гэта гаварыць?

Ад такога апавядання атрупянее нават гэтая вучыцелька, для якой ад коней, бачыце вы, нясе церпкім потам. Усе тыя жахі потым маладзіцы, напэўна, пачнуць сніцца, не кажучы пра дзяцей. Каму тады не даставалася?