Аляксей Карпюк - Выбраныя творы ў двух тамах. Том 2

Да сённяшняга дня я захапляюся сілай духу таго чалавека ды адчуваю сябе чамусьці вінаватым перад ім. А ў час пасадкі ў гродзенскі самалёт заўсёды мучыць пытанне:

Хто быў тым мужным смяротнікам?

Звычайны беластоцкі майстар цаглянай справы?

Музыкант?

Лётчык?

Хатняя гаспадыня? Р

азведчык наш?..

Тое, што на такія пытанні я ўжо ніколі не атрымаю адказу, мяне не супакойвае.

1972

У магазіне — амаль пуста.

Да апошняга пакета з малаком адначасова пацягнуліся дзве рукі. Адна — набрынялая, з вузламі на суставах, а другая — выпешчаная, з ямачкамі на згібах выпеставаных пальцаў, з бліскучымі пярсцёнкамі ды яскравым манікюрам. Позіркі дзвюх жанчын скрыжаваліся. Бабуля добразычліва заахвоціла:

Калі ласка, калі ласка, дзевушка, бярыце на здароўе вы, я не спяшаюся! Зараз пададуць яшчэ, хопіць нам усім.

Здаволеная маладзічка трымала за руку сына і ўсміхалася:

Бабушка, мабыць, мяне не пазнала?

Старая ўзняла галаву з зачасанымі на акуратны прабор шэрымі пасмамі ды напружыла памяць.

Ах, Га-алачка!.. Галіна Сярге-еўна! Ах, якая вы прыго-ожая, шыко-оўная!

Я, я-а!.. Мы пяць гадоў былі за граніцай.

I сыно-очак цяпер стаў зусім падобненькі на вас!.. По-оўненькі які!.. Бо-ожа, як ён хварэў, колькі яго я папанасі-іла начамі, калі спаць нікому не даваў!.. Хутка, мабыць, у школу пойдзе!

Восенню. Школа побач. Мы ўжо тут год жывём. Даўно вас не бачыла і падумала, што памерлі!

Твар бабулі прыкметна пазмрачнеў, хоць яна яшчэ і працягвала ўсміхацца.

Паправіўшы стракатую кепку на сваім херувімчыку, маладзіца на развітанне паспешліва кіўнула. Надта ж разбавёная, заспяшалася ў аддзел «Сокі-воды», дзе ў чарзе за папяросамі стаяў муж. Пракрычала:

Сэ-эрж, зірні! Там, ля прылаўка — нашая бабка! А мы з табой думалі, што яна даўно памерла! Жыве-е!..

У малочным аддзеле ў гэты момант з грукатам адкрыўся ліфт — падалі свежыя пакеты. Бабуля не стала чакаць, покуль іх выставяць на прылавак. Яна павярнулася ды сіратліва патэпала на выхад, спатыкаючыся на гладкай і роўнай, як люстра, падлозе з матлахскай пліткі.

1977

Са сталіцы едзе ўсім вядомы чалавек, каб развітацца з былой жонкай, што памірае ад страшнай хваробы. Гісторыю іх разводу ведае ўвесь горад, і падзею кожны талкуе паводле свайго разумення. Для мяне ж выпадак — яшчэ адна смерць блізкага чалавека.

Зашыўся ў бібліятэку, а душа перапоўнена сумам. На дварэ цёпла, праз вялізныя вокны шчодра пячэ сонца, далятае гоман птушак. Чытачоў — ні душы, бо такая зараз пара.

Ля стала сабраліся бібліятэкаркі.

Здаровыя, сардэчныя кабеты нудзяцца. Яны мелі час абгаварыць усе навіны, абмяняцца ўражаннямі. Зараз жанчыны ахвотна заняліся б нечым яшчэ: кагосьці пашкадавалі б, паабураліся, навучылі, далі б добрую параду, ды во — сядзі і чакай канца рабочага дня.

Раптам мяне страшэнна пацягнула ім сказаць: а ведаеце, той, хто кінуў жонку, а вы чатыры гады бэсцілі яго гэтак за бессардэчнасць, едзе-такі да яе на паклон і будзе з ёю ў апошнія гадзіны!.. Ото ж пераможна загарацца ў жанчынак вочы, загучаць галасы, узнімецца настрой іхні!..

Стой! А хто мне даваў права гаварыць пра такое староннім бабам, што за ачмурэнне найшло на мяне?!

Тым не менш вельмі цягне ім расказаць, хоць жанчыны мне — ні сват ні брат. Невыносна карціць даць ім прычыну пахвалявацца. I ў мяне да гэтага дакладна такая прага, як бывае, калі ты кідаешся дапамагчы слабой кабеціне ўзнесці на паверх поўныя вёдры, як прапануеш бабулі сесці ў машыну і не біць дарэмна ногі.

Гм, то і плёткі родзяцца з добрых намераў?!

1982

Далі мне весці курс у завочнікаў. Чытаю ў іх лекцыю на тэму: «Уплыў выхавання, наследнасці ды асяроддзя на фарміраванне асобы». Стараюся давесці, што наследнасць — не самае галоўнае і вельмі памыляюцца педагогі, якія на кожным кроку сцвярджаюць: «Гарбатага — магіла выпраміць».

Тут — глядзь! — перада мной сядзіць гарбаценькая завочніца. Студэнтка зразумела, пра што я падумала, уся ўціснулася ў лаўку ды пачырванела да вушэй. Зрабілася няёмка, хоць ты праваліся скрозь зямлю.

На шчасце, прагучаў званок.

Прыйшла я ў прафесарскую ды не магу знайсці сабе месца. Давялося вярнуцца на курс і пашукаць старасту. Ім аказаўся мажны мужчына з нейкімі непрыемнымі рысамі твару, але я да яго яшчэ не паспела добра прыгледзецца.

Стараста, ой, вы ведаеце, я так перажываю за свой ляпсус! — скарджуся.— Як мне няёмка, каб вы толькі ведалі!.. Такое бухнуць на лекцыі!..