Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

— Дзякую,— прамовіў, стараючыся не пазіраць на яе тонкія, з выпуклымі сінімі жыламі рукі.— Затрымалі ў гэтым месяцы паёк, дык вось i цяжка... Пазычу сёння яшчэ ў Мухі, дык заўтра купім бульбы, селядцоў.

Яна не абзыўнулася, толькі, нібы не верачы, жаласна перасмыкнула бяскроўнымі вуснамі i перабівіста ўздыхнула. Гэтак жа, не пазіраючы адно на аднаго ды не прытуліўшыся, i разышліся. Цалаваліся яны рэдка, як кажуць, рады ў гады.

— Ну, я пайшоў. Вярнуся позна,— буркнуў на адыход.

На дварэ пачуў палёгку. Можа, i ад светлай, марознай, з маладым чырвоным сонцам раніцы, можа, i ад таго, што вырваўся нібы з цёмнай i ўдушлівай нары, апынуўся сам-насам i ў хуткім руху. У сумныя альбо пакутлівыя хвіліны любіў быць адзін i ехаць, ісці-брысці хоць на край свету. Цяпер нават не падакараў сябе, што не сказаў цёплага слова Тані, не суцешыў i не прылашчыў, хоць ёй, можа, не стала б лягчэй. Шпарка крочыў, прагнуў усяго новага.

«Не, Сямён. Ты не муж, не бацька...— гаварыла яму не раз Таня.— Табе не трэба было шкадаваць мяне, жаніцца. Ты не ўмееш жыць для сям'і. Ты жывеш для нечага іншага. Ты мучышся сам i мучыш усіх, хто ля цябе. Ты ніколі не будзеш шчаслівы сам i нікому шчасця не прынясеш. Такая ўжо твая няшчасная планіда...»

«Планіда-планіда! — аж зазлаваў прыспешваючы крок.— А як жыць іначай?»

Блізкая Курасоўшчына, мінскія ўскраіны былі ўжо ажылыя: з комінаў цесна прылепленых адна да адной драўляных хат ляніва падымаліся ўгору дымы, вакол чуліся людскі тупат i гоман, рыпы калодзежных жураўлёў, віск галодных свіней —усе тыя явы i гукі, што неад'емныя ад гэтай, вясковай, часткі горада. Злева, воддаль, узбуджаўся i цагляны горад — дымеў, гуў, піпікаў, падаваў заводскія гудкі.

Калі па сваім завулку прышыбаваў на Малагеоргіеўскую вуліцу i ў глыбіні панадворка ўбачыў знаёмы невысокі, накрыты чарапіцай, з парасхілянымі аканіцамі драўляны дом, а за ім — садок, студню, дык міжволі запыніў крок i ўталопіўся позіркам на крайняе акно. У гэтым доме жыве Змітрок Бядуля з сёстрамі, a ў пакоі, на акно якога ён пазіраў, кватаруе Максім Багдановіч. Васілевіч часта, асабліва па нядзелях, сюды заходзіць, каб пагаманіць з творцамі.

Цяпер Васілевіч пазіраў на невялікае акно, на шыльдачку з нумарам 12 з асаблівым пачуццём: сёння тут яшчэ ёсць Максім Багдановіч, але ўвечар яго тут ужо не ўбачыш. Хворы паэт мусіць ехаць на поўдзень.

Багдановіч сядзеў каля акна — былі відаць яго схіленая галава з капой адгэтуль, воддаль, цёмных валасоў, а таксама плечукі з накінутай на ix студэнцкай цёмнай (а на самай справе зялёнай) курткай. Ці пачуў яго рыпучыя на марозе крокі, ці адчуў учэпісты позірк, дык падняў галаву i зірнуў сюды, на вуліцу. Усміхнуўся, махнуў рукой. Сямён памахаў у адказ, але не запыніўся, не звярнуў, каб зайсці ў кватэру. Не варта замінаць, няхай пабудзе адзін, хоць крыху яшчэ папіша ў дзень развітання з роднаю зямлёй. Убачацца пад вечар. У «Беларускай хатцы».

Васілевіч адыходзіў ад знаёмай гасціннай хаты, a ў душы рос, мацнеў ужо іншы боль — па Багдановічу. Той вельмі хворы, яму мусова трэба ехаць да цяпла i лячыцца, але гэты ад'езд тужлівы. Цяпер усе з тутэйшай інтэлігенцыі хінуцца, горнуцца да Максіма i яго паэзіі, як імкнецца ўночы да агеньчыка змардаваны падарожны, а вось хутка, ужо заўтра, гэтага ваблівага цяпельца тут не будзе.

Васілевіч, лічы, бег — у парыве невясёлага настрою. Сёння яго ўвагу не закрануў знаёмы назойлівы, стракатлівы гул. Той гучнеў i набліжаўся з баранавіцкага боку. Праўда, неўзабаве Васілевіч не вытрываў i зірнуў угору ca злосцю: у блеклаблакітнаватым, з рэдкімі вадзяніста-белымі, падружоўленымі воблачкамі небе ляцеў цёмны жалезны каршун — аэраплан.

Нямецкія аэрапланы заяўляліся над прыфрантавым Мінскам кожны дзень, найчасцей раніцай, i да гэтага ўсе ўжо прывыклі. Аэрапланы прыляталі ў разведку альбо часамі нават i бамбілі — імкнуліся пашкодзіць ваенныя заводы, майстэрні, склады, вакзалы ці электрастанцыю.

Сёння пагрозная жалезная птушка-госця не даляцела нават да Малагеоргіеўскай вуліцы: з засцянковых садоў затахталі схаваныя i дагэтуль прытоеныя зеніткі. У небе пачалі ўспыхваць агеньчыкі i заяўляцца клубы сіняга, з ружовым подсветам ад сонца дыму. Л'ётчык, убачыўшы разрывы снарадаў, павярнуў аэраплан, скінуў на самым канцы горада — можа, i на поплаве — бомбы і, ратуючыся, паспешна ўцёк.

«Цяцеры! Не збілі!» — загневаўся Васілевіч на зенітчыкаў. Нібы якраз гэты аэраплан быў вінаваты ва ўсіх бедах i няшчасцях. У яго i знаёмых яму людзей.