Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

— Не ўяўляю саюзу з Ландарам! — паціснуў плячыма Лашковіч.— Як не ўяўляю, каб той добраахвотна паступіўся ўладаю з намі!

— Дудкі! — хмыкнуў Петрыкевіч.

— Учора Савет Народных Камісараў на чале з Леніным падакляраваў выдзеліць ВАКу 50 тысяч рублёў, даў ужо яму на рукі 9 тысяч,— дадаў Васілевіч.— Кужэльны атрымаў яшчэ тэлеграф i радыё. Пры Саўнаркоме цяпер будуць два пасланцы ад ВАКа, яны ўзначаляць Беларускі аддзел пры Наркамнаце. Праўда, калі Кужэльны паспрабаваў паслаць свайго чалавека на мірныя перамовы ў Брэст-Літоўску, дык яму рашуча адмовілі...

— Бо не хочуць прызнаць за БАКам функцыі ўрадавага органа! — саскочыў з падаконніка i нервова захадзіў па кабінеце Петрыкевіч.— Па-другое, іхняя «Дэкларацыя» — толькі гульня!

— Што хоча ад нас Кужэльны? — запытаў Лашковіч.

— Каб мы, тутэйшыя, «праспаўшы сваё, не нарабілі цяпер глупства»...— з ухмылкаю адказаў Васілевіч.

— Канкрэтней, Сымон...— папрасіў Лашковіч.

— Як казаў, трэба перанесці з'езд на 15-е. Падругое, па-ранейшаму вылучаць толькі тэзіс аўтаноміі. Пра большае — ні гугу!

Нейкі час усе памаўчалі, асэнсоўваючы пачутае.

— Што будзем рабіць? — разгублена запытаў Рак-Міхайлоўскі.

— Канечне, позна, вельмі позна мы спахапіліся ствараць сваё войска! Закалыхаў нас сваёю асцярогаю, сваім «супрацоўніцтвам з Часовым урадам» пан Скураны! — ходзячы па пакоі, скрушліва сказаў Петрыкевіч.— Мелі б, як i палякі альбо ўкраінцы, баяздольную сілу, дык i мы іначай гаварылі б, i да нас іначай адносіліся б. Той жа Ландар з Мясніковым, нават той жа Кужэльны. А выйсце я раю такое: трэба цяпер жа ісці да прысутнага тут аддзялення Украінскай рады, да Доўбар-Мусніцкага i прасіць паспрыяць нам пачаць заўтра наш з'езд... I з нашаю праграмаю...

— Але ж гэта — канфлікт не толькі з Ландарам i Мясніковым, але i з Кужэльным, а праз яго — i з Гартным, Чарвяковым...— насцярожыўся Васілевіч.— Гэта — развал усяго нашага руху!

— А вы што параіце? — Генерал запыніўся i гнеўна зірнуў ужо на Васілевіча.— Сядзець склаўшы рукі i чакаць, што зробіць адзін гэты Кужэльны? Не, дарагія палітыкі! Трэба варушыцца ўсім. I якраз цяпер, калі маем, можа, i апошні шанец! Дык i давайце кідаць кліч сябрам, усяму народу!

— Дык што — не чакаць усіх дэлегацый, пачынаць заўтра з'езд?

— Тут сабраліся амаль усе тутэйшыя лідэры,— сказаў Петрыкевіч.— Давайце палічым сябе за ініцыятыўную групу i прагаласуем: хто за тое, каб не падпарадкоўвацца ВАКу, адкрыць заўтра з'езд пад нашай эгідаю, сфармаваць на ім кіруючы орган i аб'явіць Беларускую Народную рэспубліку?

— Паверце, я ўсё сваё жыццё аддаю нашай барацьбе...— звычайна палымяны, рэзкі, Васілевіч цяпер прамовіў ціха, з развагаю.— З-за сваёй барацьбы, як вось i яны,— паказаў рукою на Лашковіча i яго, Нямкевіча,— знявольваўся, гнаны, босы i галодны... Але я на гэта не зважаю. Наадварот, шчаслівы, што дарос змагацца за нашу ідэю. Карацей, ніхто з вас не папікне, што я няшчыры, паганы сын свайго народа. Як i маіх сяброў...— Зноў паказаў на Лашковіча i Нямкевіча.— Але я ад усёй душы прашу: не перабольшвайма! А па-другое, давайце штосьці рабіць разам.

— А вы? — генерал з ухмылкаю зірнуў на яго, Нямкевіча.

— Я — таксама,— Алесь хітнуў галавою на Васілевіча.

— Пудлівыя вы звыш меры! — сцяў вусны генерал.— Кажу ж, болей такога шанцу можа не быць... Ніколі! Дык грэшна, нават злачынна не парызыкаваць...

— Празмерная рызыка — авантурызм! — перапыніў Васілевіч.

— Што ж, давайце прагаласуем, калі няма згоды...— нахмурыўся Петрыкевіч, падняў руку.—Хто — за маю пазіцыю?

Услед за ім паднялі рукі Рак-Міхайлоўскі, Еўзікаў i Лашковіч.

— А хто — супраць? — павесялела запытаў генерал.

Рукі ўскінулі двое — Васілевіч i Нямкевіч.

— Вы ў меншасці, у апазіцыі, прыхільнікі Петраграда...— распраміў плечы, заззяў Петрыкевіч.

Не зважаючы на генералаву ўхмылку, Васілевіч зірнуў на Лашковіча, залыпаў вейкамі:

— Максім, ты — што?! Страціў развагу?!

— Трэба рашыцца,— ціха адказаў той,— Хоць раз у жыцці...

— Вось іменна! — прамовіў генерал, задаволена прайшоўся па кабінеце, а пасля хутка пачаў апранаць генеральскі шынель.— Я, спадары, да Доўбар-Мусніцкага. Паспрабуем паразумецца. А вы,— кіўнуў на Рак-Міхайлоўскага, Еўзікава i Лашковіча,— ідзіце да ўкраінцаў, шукайце падтрымкі i ў ix. Ну, а вы,— сажмурыўся, пазіраючы на Васілевіча i яго, Нямкевіча,— думаю, не пабяжыце дакладваць пра нашу гамонку Ландару i Мяснікову?!

— Як i дамовіліся, пра нашу гамонку я мушу даць тэлеграму Кужэльнаму...— пахмурна адказаў Васілевіч.