Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

— Паслязаўтра тут рэарганізуецца Савецкая ўлада. Сальюцца камітэт абласнога Савета рабочых i салдацкіх дэпутатаў (35 чалавек), абласны Савет сялянскіх дэпутатаў (35 чалавек) i Франтавы камітэт Заходняга фронту (100 чалавек). Утворыцца адзін вышэйшы орган Саветаў Віленскай, Віцебскай, Магілёўскай, Мінскай губерній i Заходняга фронту — Абласны выканаўчы камітэт Заходняй вобласці i фронту (Аблвыкамзах). Яго прэзідыум будзе з пяці чалавек: Рагазінскі (старшыня), Крывашэін i Казлоў (таварышы старшыні), Алібегаў i Осіпаў (сакратары). Аблвыкамзах разам з Паўночна-Заходнім абласным камітэтам РСДРП (б) i Ваенна-рэвалюцыйным камітэтам (а гэтыя два апошнія органы, як ведаеце, узначальвае Мяснікоў), будуць кіраваць усім ваенна-палітычным i гаспадарчым жыццём Заходняй вобласці. Выканаўчы орган Аблвыкамзаха — Абласны Савет народных камісараў Заходняй вобласці і фронту. Ён будзе па ўзоры СНК РСФСР. Старшыня — Ландар (ён i камісар унутраных спраў).— Прамоўца дастаў з патайной кішэні лісток i пачаў чытаць з яго.— Вось, Пётр, спіс будучых іншых народных камісараў. Да слова, Іван Алібегаў — камісар працы, Станіслаў Берсан — па справах нацыянальнасцей, Майсей Калмановіч — харчавання, Мяснікоў, Каменшчыкаў — па ваенных справах, Фрэйман — гандлю i прамысловасці i г. д.

Прамоўца падаў лісток Дзядзю. Той, паблізу свечкі, што стаяла ў чэрапе, узяў лісток, прабег па ім вачыма праз масіўныя акуляры, паклаў яго ў сваю папку.

— Чараўнік,— мякка прамовіў Муху новы вядомы (толькі для гэтага, а можа, яшчэ i для вышэйшага кола) псеўданім.— Праінфармуйце нас пра вашых падапечных.

На яго зірнулі ўсе. Нават тыя, хто быў у масках. Як ён ні ўтаймоўваў хваляванне, яно ўсё роўна пыхнула: як-ніяк, а цяпер яго слухае камандны цэнтр.

— У беларускім нацыянальным руху заявіліся новыя нюансы,— прамовіў ён перабівістым голасам.

— Раскажыце спачатку пра мясцовыя навіны,—сказаў Дзядзя.

Муха ca згодаю кіўнуў галавою, адчуваючы, што валявой сілаю адольвае хваляванне. Ды чаго ён павінен дрыжаць?!

— За гэты месяц Вялікая беларуская рада вельмі ажывілася,— прамовіў ён.— Пачалі саюзіцца «левыя» i «правыя» грамадоўцы, іншыя нацыянальныя партыі, ёсць папаўненне з іншых гарадоў, вёсак i воінскіх часцей, а таксама да гэтага руху далучаюцца некаторыя нядаўнія непрыяцелі — меншавікі, эсэры, бундаўцы, сіяністы...

— Усе супраць Саветаў? — перапыніў яго Дзядзя.

—Так,— хітнуў галавою Муха.— Лашковіч наладзіў кантакты з Украінскай народнай рэспублікай, вядзе нялёгкія перамовы са штабам корпуса Доўбар-Мусніцкага. Капітан Еўзікаў, адзін з лідэраў Беларускай вайсковай рады, як я ўведаў перад самым адыходам сюды, сёння атрымаў дазвол утварыць беларускі полк...

— Хто падпісаў гэты дазвол? — ажывіўся Дзядзя.

— Начальнік штаба Вярхоўнага галоўнакамандуючага генерал Бонч-Бруевіч,— адказаў Муха.— A галоўнакамандуючы Заходнім фронтам зацвердзіў склад Беларускага вайсковага камітэта, выбранага на Франтавым з'ездзе. Карацей, Вялікая рада збірае армію, каб, можа, i з яе помачы дабіцца свайго...

— Аўтаноміі? — запытаў Дзядзя.

— Пакуль што — аўтаноміі...— адказаў шчыра Муха.

— Ну, а што вашы ў Петраградзе?

— Як вы ведаеце, сярод нашых землякоў у Петраградзе да нядаўняга часу быў самы моцны грамадоўскі pух. Цяпер, пасля кастрычніцкага леравароту, ён расколваецца. Сама меней — на тры крылы...

Як бачыў Муха, усе яго ўважліва слухаюць.

— Недзе каля 700 грамадоўцаў, рабочых i маракоў Балтыйскага флоту, утварылі Беларускую сацыял-дэмакратычную рабочую партыю (БСДРП). Яны i іхні лідэр Чарвякоў, а таксама другое левае крыло на чале з Гартным пайшлі за Саветамі. Чарвякоў, Гартны, Белякова — ужо члены Петраградскага Савета. Астатнія грамадоўцы — на ранейшых пазіцыях альбо хістаюцца...

— Ну, а цяпер пра іншыя цячэнні вашых землякоў,— прамовіў Дзядзя.— Да слова, пра петраградскі Беларускі абласны камітэт.

— Ён утвораны зусім нядаўна пры Усерасійскім Савеце сялянскіх дэпутатаў, хутка набірае моц. Адзін з яго лідэраў — Кужэльны.

— Якія захады гэтага БАКа?

— Вельмі блытаныя. Кужэльны дыскутуе i з Чарвяковым, Цішкам Гартным, i з Лашковічам.

— З-за чаго сутычкі БАКа з групамі Чарвякова, Цішкі Гартнага, а таксама з Вялікаю радаю?

— Як я разумею, з Чарвяковым i Гартным Кужэльны спрачаецца з-за ix саюзу ці сімпатый да Саветаў. Вялікую раду папракае за «марудлівасць» i за «без'языкасць»...

— Ну, а сам ён чаго хоча?

— Кужэльны абапіраецца на эсэраў. Па-другое, імкнецца ў лідэры. Мы, піша ён, «павінны спахапіцца, не быць сузіральнікамі ў жорсткай барацьбе, іначай нас, разявак, запалоняць альбо партыі-пераможцы, альбо ўвішныя суседзі». Кужэльны патрабуе, каб Вялікая рада падпарадкавалася яго БАКу.