Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

— Няма во на ix ні вайны, ні скрухі...— пахітала галавою маці, але прамовіла без дакору. Наадварот, з горкі сваіх гадоў разумела дачку, яе сябровак i з сумам успамінала маладосць.

Янка — а ён быў з маці ў двары каля варотцаў — нічога не адказаў, пазіраў услед вясёламу дзявочаму гурту. Праўда, трошкі чуўся ніякавата: насупраць, у сваім двары стаялі суседкі — Вікця i яе нявестка, Зося. Тая ўжо акрыяла, не толькі ходзіць, але i пыніць такую-сякую работу. Толькі вельмі схуднелая, бледная. Ды яе, як было відаць, маладое цела, нібы дужая зямля, хутка залечваецца, праганяе боль — душэўны таксама, набірае моц i сілу. Што ні кажы, жыццё, маладосць бярэ сваё. А разам з Зосіным вяртаннем да жыцця набіраўся ахвоты жыць, любіць i Янка.

Калі песні перасталі даносіцца, Вікця, уздыхнуўшы, патупала ў свой гарод, дзе ўжо вытыркнулася маладзенькая цыбуля i пачало брацца пустазелле, а Зося, кінуўшы раз-другі цёплы позірк на Янку, павольна пакрочыла ў хату.

— Пайду ўсяку зелені,— прамовіў Янка маці.

— Схадзі, сынок,— адказала тая. Ужо, як i амаль усе вясковыя кабеты, босая, хоць у цёплай хустцы i доўгай сукенцы.— Няхай i ў нас усё будзе так, як i ў людзей.

Засунуўшы сякеру за пояс, Янка падаўся з двара. Як i дзяўчаты, на Палько. Ішоў пад сонечнай ласкаю i, як кажуць, купаючыся ў зеляноце — светла, яшчэ з жаўтаватым адценнем высвечваліся бярозы, блізкі малады хвойнік, цешылі вока шаўкавістыя паплавы i Гарбацэвічава аселіца i аж выпівалі зрок густой, аж да сіняга водбліску, зелянотай жытнёвыя загоны. Як было відаць на Гарбацэвічавай сядзібе, ужо адцвіталі вішні, на ix шмат дзе замест белых кветак былі рудаватыя зморшчыкі, i пырснулі бела-чырвона-фіялетавыя бутоны на яблынях.

Паміж жытнёвымі загонамі суха шарэлася бульбяное поле — бульбу сёлета ў Янкавінах пасадзілі адразу пасля святога Міколы (На Міколу, як i звычайна, маладыя перасталі карагодзіць, бо на Міколу трэба ўжо брацца за сявеньку). Апошнія ўчора садзілі Міхайла i Пятро Чорныя: дагэтуль сваім худым i нямоглым конікам аралі іншым. Каб зарабіць насення. Ім, насеннем, сёлета Чорных i большую палову вёскі, Нямкевічаў таксама, выратаваў Гарбацэвіч, заадно загнаўшы ўсіх у даўгі.

Янка ведаў, дзе збяруцца дзяўчаты. На Аленінай паляне. Там спрадвеку маладыя робяць вясновыя i летнія гульбішчы. Каб раней, да службы ў арміі альбо да вайны, дык падцікаваў бы, пагарэзаваў, але цяпер збочыў i падаўся ў маладняк, дзе кабеты i дзеці збіраюць шчаўе, дзе, заглушаючы хвойнік, густа растуць бярэзінкі. Ix тут кожны год, не шкадуючы, высякаюць i на «зялёнае свята» — на май, i на лазенныя венікі ды дзеркачы, але бярозы тут усё роўна было процьма, нібы кожны год яе тут хто-небудзь падсаджваў.

Ціха падышоў i затаіўся за прысадзістаю пушыстаю, пахкаю маладой смалою хвоечкаю са скручанаю, ды цяпер з голай, жоўтай, са слязістай смалою верхавінкаю — яе хтосьці скруціў на стрэлку-пукалку. З боку ад Аленінай паляны дзяўчаты, ужо сагнуўшы i звязаўшы, «завіўшы», за верхавіны дзве гонкія бярозкі, цяпер, угінаючыся, адна за адной, ланцужком праходзілі праз «вароты» i спявалі, славячы бярозу — любімае ўсім людам дрэва, што абуджаецца адно з першых, дае сок, адно з першых зелянее i дае радасць, сілу людзям на ўвесь год, дае добры апал, а бяросту — нарозныя вырабы i абутак.

«Дык гэта ж пра мяне! — аж устрапянуўся Янка— Значыць, у вёсцы рашылі, што я ўсё-такі буду браць замуж Анельку!..»

Убачыў: гэтая тоўстая, нязграбная Анелька, як i ўсе дзяўчаты, босая, у святочнай спадніцы i белай блузцы, з зялёным бярозавым вянком на галаве, таўханула ў плечы Вольку Чорную — тая, здаецца, першая «пашлюбавала» яе з Янкам. Вольга, а за ёю i астатнія дзяўчаты завішчэлі ад гарэзнасці, уцехі, рассыпаліся, як козы, па паляне...

Каб дзяўчаты не згледзелі яго, Янка павярнуўся i пайшоў па гарыстым Пальку, выцікоўваючы зграбныя бярэзінкі. Адну, высокую, трэба было паставіць каля варот, а другую, нізкую i стройную,— у хаце на покуце. Заадно думаў нацерабіць i вецця — засунуць за бэлькі. Ды стройных бярэзінак не знаходзіў. Міжволі любаваўся маладымі светла-зялёнымі парасткамі — пальцамі на сосенках (ix жуюць дзеці, высмоктваючы гаркаватую соладзь, а гаспадыні выварваюць з ix мёд).