Аляксей Карпюк - Выбраныя творы

Добра! Інтанацый у цябе не хапае, але гэта можна паправіць. Значыць, я пагавару наконт цябе «наверсе». Ідзі! Не, пачакай!

Ён затрымаў мяне, каб уціснуць у далонь колькі шакаладных цукерак. Я слаба паспрабавала пярэчыць — але хто мог запярэчыць Карпюку!

У чым заключалася таямнічае абяцанне «пагаварыць наверсе», я зразумела праз які тыдзень, калі пакутліва сядзела на ўроку алгебры i спрабавала зразумець нейкае ўраўненне. Шырока расчыніліся дзве- ры, Карпюк узнік на парозе і, паклікаўшы настаўніцу, нешта коратка растлумачыў ёй, а пасля скамандаваў:

Оля, на выхад!

Выхад» той быў паездкай у Сапоцкіна, у школу, на выступление. У «газіку» ехалі Васіль Быкаў i Данута Бічэль. Я прачытала ў школе свае вершыкі, i назад мы ехалі ўжо як бы «камандай». Мяне нават падвезлі да самага дзетдому, дзе ніхто не зрабіў мне аніякай заўвагі за доўгую адсутнасць.

Колькі такіх паездак было пасля! Карпюк умеў i любіў ix аргані- зоўваць. I самымі яркімі старонкамі маіх школьных успамінаў заста- нуцца якраз тыя хвіліны, калі на сумным уроку расчыняліся дзверы, i Карпюк дзелавіта, амаль адразу павярнуўшыся назад i спяшаючыся, камандаваў:

Оля, на выхад!

А я амаль бегла за ім i радавалася, што не буду ісці ў сталовую пад піянерскія спевы i «речёвку», што змагу пасля прыезду не адразу кіравацца ў дзетдом, a трохі пастаяць пад ліпамі ля Гараднічанкі, пагля- дзець, як ліхтары адбіваюцца ў чорнай вільгаці маленькай рэчкі i ад- чуць, як салодка пахне ладанам з адкрытых дзвярэй царквы, якая была у двух кроках ад доміка Ажэшкі i педінстытута імя Янкі Купалы.

Пасля выгіускнога вечара Карпюк званком зноў выклікаў мяне ў аддзяленне.

Куды збіраешся паступаць? — запы гаўся коратка.

У тэатральны.

У тэатральны. Значыць, хочаш быць актрысай?

Хачу! — сказала я горда.

Ён прайшоўся па пакойчыку. Засмяяўся:

Хочаш нябось іграць Джульет i «Бяспрыданніц»?

А што тут такога?!

— А будзеш іграць чарапашак Тарціл! Ды ты паглядзі на сябе. Ты ж маленькая, трапіш пасля толькі ў Тэатр юнага гледача! А ты пішаш вершы! Вершы!

Я назаўсёды ўдзячная Аляксею Нічыпаравічу, што ён выбіў з маёй галавы гэтую мару ўсіх правінцыйных Папялушак — быць актрысай. Пісьменнік сам стварае свой свет, i ён у ім уладар. A ў тэатры ўла- дар — рэжысёр. Ды i здольнасці мае да тэатру нават у самым звычай- ным жыцці, як я не раз пераконвалася — надта ж пасрэдныя...

У тым жа 1961 годзе я паступіла на рускае аддзяленне Беларускага дзяржаўнага універсітэту. Мне было шаснаццаць гадоў, i разам з Рыгорам Семашкевічам мы былі самымі маладымі студэнтамі БДУ.

На дзённым аддзяленні я вытрымала толькі два з паловай курсы. Было надта цяжка без аніякай дапамогі, я два разы губляла прытом- насць, калі збірала грошы з маленькай сваёй стыпендыі на жаданыя пантофлікі, якія, зрэшты, так i не купіла. Таму ў 1963 годзе я перайшла на завочнае аддзяленне i пераехала ў Віцебск, да цёткі Зіны. Як ні ха- целася мне ў Гродна, але ж там не было дзе нават спыніцца. Дзетдом назад не прымаў, тым болей што яго расфарміравалі ў школу-інтэрнат i перавялі за Неман, a ў нашым былым будынку размясцілі турысцкі клуб.

З Карпюком я пабачылася голькі ў 1965 годзе, калі ён наведаў Віцебск.

Дурніца, што не напісала мне! Я б нешта прыдумаў! — былі ледзь не першыя ягоныя еловы.

А што вы можаце прыдумаць? Я i ў Віцебеку ледзь прапісалася...

О-о-о, ды ты стала песімісткай! Калі хочаш у Гродна, кажы!

Канешне, хачу!

То чакай!

Я загарэлася надзеяй. Ужо ведала — Карпюк проста так не кідае абяцанкаў. I праўда—месяцы праз тры ён мне патэлефанаваў:

На лета я знайшоў табе працу ў лагеры, будзеш піянерважатай, а восенню пойдзеш гірацаваць у школу.

I я пераехала ў горад свайго дзяцінства

Гэта таксама вялікая паласа майго жыцця: першая кватэра, шлюб, нараджэнне сына... Але гаворкатут — пра Аляксея Нічыпаравіча.

Першае, з чаго ён пачаў у Гродне, было:

Ты сабрала кніжку вершаў?

Я i не думала пакуль пра кніжку. Хаця на першай жа сустрэчы студэнтаў ва універсітэце больш вопытны i сталы Эдуард Зубрыцкі запытаўся ў нас з Рыгорам Семашкевічам: «А ці гатовая кніжка?» У мяне да таго часу назбіралася, можа, пяцьдзесят больш-менш вартых вершаў. А трэба было нашмат болей.

Дык садзіся i друкуй усё, што ёсць, а там паглядзім! — тут жа вызначыў маю праграму на бліжэйшы час Карпюк.

Тады я так i не села збіраць свае вершы. Паехала адразу ж у піянер- скі лагер, дзе мяне ( я ўжо мела чатыры курсы філфака БДУ) прызначылі старшай піянерважатай. З дзецьмі я заўсёды ўмела ладзіць — праводзіла там розныя літаратурныя фэсты, водныя заплывы.