Генрых Далідовіч - Свой дом

Ніхто супраць названых не быў, і яны выйшлі з залы і селі за два састаўленыя сталы, накрытыя зялёным сукном.

— Цяпер, таварышы, дазвольце зачытаць вам і нашы з'ездаўскія тэлеграмы,— сказаў Жылуновіч ужо як старшыня Канферэнцыі.— Вось наша пасланне таварышу Леніну: «Першая канферэнцыя беларускіх сэкцый РКП (бальшавікоў) пасылае вам, дарагі таварыш Уладзімір Ільіч, сваё гарачае прывітаньне, як натхненнаму правадыру пралетарыяту ўсіх краін і ўсіх нацый да сьветлага ідэалу інтэрнацыянальнага сацыялізму».

Толькі дачытаў — воплескі. Тут жа падняўся ў зале Лагун, а за ім падняліся ўсе і наладзілі бурную авацыю.

— А цяпер, таварышы, тэлеграма наркому па нацыянальных справах: «Першая канферэнцыя беларускіх сэкцый РКП (б) вітае вас, як шчырага спаборніка канечнае патрэбы вырашыць нацыянальнае пытаньне з клясавага пункту гледжаным і як адданага рэвалюцыянера і змаганьнніка за інтарэсы пралетарыяту і бяднейшага сялянства ўсіх краёў і ўсіх нацыянальнасцей. Канферэнцыя мае надзеі, што пры вашым аўтарытэтным падтрыманьнні работніцка-сялянская Беларусь зойме належнае месца ў Савецкай Сацыялістычнай Фэдэрацыі».

Дачытаўшы, Жылуновіч падняў галаву: дэлегаты з Тамбова, Саратава, Мінска тут жа ўзяліся таксама натхнёна апладзіраваць, а вось Чарвякоў і Дыла, а таксама іншыя — тыя, хто ў Петраградзе і тут, у Маскве, ці сустракаўся са Сталіным, ці бачыў, як той спатыкае,— злёгку іранічна заўсміхаліся: ну, дружа, зашмат ужо ялею для капрызнага і далёка не «шчырага спаборніка канечнае патрэбы вырашыць нацыянальнае пытаньнне».

Ён жа, заўважыўшы гэтыя адмысловыя ўсмешкі блізкіх сяброў, падмануў ім: што зробіш, трэба і так! Пасля прачытаў тэлеграмы ВЦВК: «...Канферэнцыя мае надзею, што ВЦВК, праводзячы ў жнцьцё прынцыпы фэдэрацыйнага сацыялістычнага будаўніцтва, ажыцьцёвіць ідэю стварэным Савецкае Беларусі», Вышэйшаму ваенна рэвалюцыйнаму савету РСФСР, у асобе якога «першая канферэнцыя беларускіх сэкцый РКП (б) вітае гераічных Чырвоную армію і Чырвоны флот, якія мужна і самааддана змагаюцца за ідэалы вялікае сусветнае рэвалюцыі супроць нападаючых на яе міжнароднай буржуазіі і капіталу. Канферэнцыя ўшаноўвае памяць таварышоў, загінуўшых у гэтым пачэсным змаганьні, і спадзяецца, што Чырвоная армія, у шэрагах якое не апошняе месца займаюць сыны працоўнае Беларусі, здолее абараніць яе ад драпежніцкага захопу міжнароднай контррэвалюцыйнай буржуазіяй».

Калі ён з іншымі складаў гэтыя тэлеграмы, то яны хацелі, каб: па-першае, паказаць цэнтральнаму ўраду, што яны звышмногага но прагнуць, згодны на «прынцыпы фэдэрацыі», а па-другое, ясна паказаць: не супраць, каб у іх з Расіяю былі адны ўзброеныя сілы. Асцерагаліся, каб той-сёй не змог папікнуць у «сепаратызме» — у самым ходкім і страшным на гэты час абвінавачванні.

— Дзякую,— зноў пакланіўся Жылуновіч, калі ўсе прагаласавалі, каб зацвердзіць тэлеграмы, а гэта значыць — і іхнюю падрыхтоўчую работу.— А цяпер, таварышы, давайце замацуем парадак дня нашага з'езда. У ім,— усміхнуўся,— аж сем пунктаў. На тры дні работы. А іменна: 1) Інфармацыя камітэта маскоўскай беларускай сэкцыі РКП (б) і агляд палітычнай працы камуністах на мясцох. 2) Нацыянальнае пытаньне. 3) Сучаснае палітычнае становішча на Беларусі і ўзаемаадносіны паміне палітычнымі партыямі. 4) Стварэньне работніцка-сялянскага ўрада Беларусі. 5) Задачы, што стаяць перад беларускімі камуністамі: а) стварэньне аб'яднанага бюро; б) рэарганізацыя Беларускага нацыянальнага камітэта; в) выданьне партыйнага органа; г) агітацыйна-палітычная і арганізацыйная праца (беларуская Чырвоная армія, вясковыя камуны, культурна-асветная праца, сродкі, выпраўка на месцы і інструкцыя ад'язджаючым, адозва да беларускага парода і беларускіх камуністка). 6) Мабілізацыя беларусаў-камуністых. 7) Бягучыя справы.

Падняў галаву, акінуў позіркам залу:

— Якія думкі пра такі парадак дня?

Тут жа на другім радзе падняў руку дэлегат. Маладжавы, у цеснаватым рудым пінжаку і шэрым свэтры. Здаецца, Бяганскі з Саратава.

— Як я зразумеў, мы будзем утвараць беларускі ўрад? — здзівіўся ён.

Жылуновіч напружыўся: дагэтуль усё ішло гладка, а цяпер вось, як толькі выйшлі на дарогу, адразу, бач, наскочылі на калдобіны.

— Мы, ініцыятыўнае бюро, раім гэты пункт для парадку дня работы нашага з'езда, каб найперш перамовіцца пра яго, а па-другое, штосьці і рашыць,— як мага спакойна адказаў Жылуновіч.— Вы што — супраць?

— Я хацеў лепш ведаць...— прамовіў дэлегат і сеў.