Генрых Далідовіч - Свой дом

Твой сын Змітро».

4. З шыфраваных запісак Язэпа Лагуна з акупаванага Мінска Зміцеру Жылуновічу ў Маскву.

«...1 і 2 снежня меў перамовы з таварышамі з Мінскага падпольнага раённага камітэта РКП (б) і з Краявога камітэта камуністычных арганізацый Беларусі і Літвы. Настрой тут змяніўся, многія дзеячы ўжо за тое, каб утварыць Савецкую Беларуска-літоўскую дзяряеаву, не супраць дыялогу з Белнакомам...»

«Учора, 3 снежня, у Мінску аформіўся падпольны Савет. У ім каля 200 дэпутатаў. З іх — каля 100 камуністаў і іхніх сяброў, 40 бундаўцаў, 35 палейцыяністаў, ёсць эсэры і меншавікі.

Пачынае ўтварацца Мінскі губрэўком.

Немцы вельмі нервовыя, пакуюць чамаданы. Земцы і думцы, БНР разгубленыя. Сёй-той з апошніх, хто знюхаўся з акупантамі, дае драла на Захад, сёй-той, хто быў у апазіцыі, не супраць далучыцца да пас...»

«...Сёння, 4 снежня, меў сустрэчу з некалькімі былымі грамадоўцамі, а цяпер лідэрамі новых беларускіх партый. Збіраюцца да Вас «у госці...».

«Сёння, 7 снежня, адбылося падпольнае пленарнае пасяджэнне Мінскага Савета. У рэзалюцыі ёсць пункт, які патрабуе «скорейшего вхождения Белоруссии в состав РСФСР на началах тесного единства и союза». Я гэта разумею так, што мінчане не згодны з антынацыянальнай палітыкай сваіх кіраўнікоў са Смаленска».

«Сёння, 8 снежня, у Вільні ўтвораны Часовы рэвалюцыйны рабоча-сялянскі ўрад Літвы...»

5. З паштова-тэлеграфнай тэлеграмы Лагуна Жылуновічу:

«Віншую. Сёння, 10 снежня, Мінск вызвалены ад нямецкіх акупантаў. Улада ў горадзе ў руках Савета і Губрэўкома».

6. З тэлеграмы Мінгубрэўкома Свярдлову:

«Лидеры Белорусской Рады... бежали в Англию за поддержкой, будут себя выдавать представителями демократических масс Белоруссии, якобы задавленной силой советвойск. Местные круги в интересах недопущения одурачивания рабочих Антанты считают необходимым самоопределение трудящихся Белоруссии и Литвы, создание Белорусско-Литовской трудовой коммуны на федеративной связи с Советроссией...»

7. З тэлеграмы Мяснікова Свярдлову:

«Некоторые местные работники будируют вокруг вопроса о так называемой Белоруссии. Как передают, по этому поводу Вам из Минска была послана телеграмма. Излолгенное в ней является частным мнением. Ставшая в очередь литовская проблема как будто бы может стать общей и для Запобласти. Ввиду того, что в некоторых кругах местных Советов и на областной партийной конференции вопрос этот может всплыть, просил бы сообщить, как обстоит дело с литовской властью, не объясняется ли ее появление исключительно политическими, агитационными мотивами. Каково Ваше отношение к ней и литовско-белорусскому объединению? Не найдете ли возможным прислать представителей на областную партийную конференцию, которая состоится 27 декабря в Смоленске?»

3.

У кабінет камісара Белнацкома, гэта значыць да Жылуновіча, зайшоў хлапчук — у наеханай на вочы салдацкай фураящы, у падрэзаным, але ўсё роўна даўгім шынялі, брудны, з хітрым і зладзеяватым позіркам у цёмных вачах.

Жылуновіч хвіліну-другую паазіраў яго, а пасля гарэзна ўсміхнуўся:

— Хочаш у Беларусь?

Малец няўцямна прыплюшчыўся, а пасля смела запытаў:

— Ты — Жилунович?

— Ну, я.

— Не врешь?

— Не, братка,— ужо і сур'ёзна, і заадно яшчэ трошкі гулліва адказаў ён.— Сам не маню і не люблю тых, хто лжэ.

Малады наведвальнік, блытаючыся ў полах шыняля, падышоў да стала, левай рукою падцягнуў доўгае рукаво на правай руцэ і з бруднай далоні кінуў на стол складзеную ўчацвёра паперчыну.

«Здароў, Цішка! — пісаў яму ў некалькіх радках хтосьці па-беларуску прыгожым почыркам.— Выйдзі, калі ласка, па хвіліну-другую за рог Гранатнага завулка. Мінчукі».

Значыць, як і перасцерагаў нядаўна Лагун, будуць «госці» з Мінска. Цікава: хто?

Ён моўчкі адчыніў шуфляду верхняга стала, узяў адтуль клунак з сухарамі — з імі, як і трэба па дыеце (былі нездароўчыя ныркі), некалькі разоў на дзень піў гарбату.

— На, хлопча,— падаў.— Больш нічога не маю.

Той прагна схапіў клунак, у якім было некалькі карычневых хрумсткіх лустачак, і ўміг шмыгнуў з кабінета.

Жылуновіч падняўся, старанна акруціў шалікам шыю, нетаропка апрануў паліто, начапіў шапку-стаўбунок, узяў кіёк, папку і паволі падаўся з будынка.

На дварэ адразу ж апёк твар сцюдзёны вецер — які час дзьмуў паўночны ветравей, гнаў і гнаў холад, снег, якога вунь усюды поўна, што нават тут, паблізу «Метраполя», не паспяваюць яго адкінуць увішныя дворнікі.