Генрых Далідовіч - Свой дом

— Парайцеся, калі ласка, і пазваніце мне. Я, разумееце, павінен ведаць усе нюансы.

— Добра, таварыш Сталін,— пачціва адказаў Жылуновіч.

5.

У прыёмную Леніна Жылуновіч, Чарвякоў зайшлі першыя. Распрануліся і прыселі на крэслах. Неўзабаве зайшлі і астатнія — Сталін, Мяснікоў і Калмановіч, з кім нядаўна, сёння, былі ў ЦК РКП (б), вялі дыскусіі.

Як заўважыў Жылуновіч, у Сталіна ў вачах скачуць чорцікі, а на вуснах блудзіць ухмылістая ўсмешка — можа, і рады, што нядаўна, на сустрэчы ў ЦК РКП (б), яны, Жылуновіч і Чарвякоў, Мяснікоў і Калмановіч, добра-такі счапіліся, папсавалі адзін аднаму нервы, успомніўшы ўсе старыя і пачаўшы новыя спрэчкі паміж Белнацкомам і Паўночна-заходнім камітэтам РКП (б). Сталін сядзеў моўчкі, усміхаўся, а пасля, калі абодва бакі, белнацкомаўцы і смаленцы, так і не прыйшлі да згоды, развёў рукі і нібы паскардзіўся таварышам з ЦК:

— Бачыце, якія яны незгаворлівыя! Бачыце, як мне цяжка з імі! Але лінію ЦК, не сумнявайцеся, Наркамнац будзе праводзіць цвёрда...

Апошнія сталінскія словы былі прымальныя Жылуновічу, а вось Мяснікоў тады недаўменна і дакорліва бліснуў на Сталіна вялікімі цёмнымі вачыма: ты што — Коба? Але Сталін нібы не заўважыў гэта-

га, далей запэўніваў, што ён, нарком па нацыянальных справах, будзе тонка і гібка займацца гэткаю далікатнаю, як нацыянальная, справаю.

Вось цяпер ён таксама быў спакойны, а Мяснікоў — хмурны, Калмановіч — разгублены.

У прыёмнай іх доўга не затрымалі.

Сталін знарочыста ветліва запрасіў першымі заходзіць у кабінет Леніна Жылуновіча і Чарвякова, пасля — Мяснікова ды Калмановіча, а сам ступіў апошні.

Жылуновіч і летась, і сёлета не раз і не два бачыў Леніна, але вось гэтак блізка — ніколі. Ленін яшчэ сядзеў за сталом, штосьці хуценька дапісваў, але, як толькі яны зрабілі крок-другі, падняў галаву.

Жылуновічу прыходзілася бачыць Леніна ў паліто і ў зімовай ці летняй шапцы, у касцюме і з адкрытай галавой, заўсёды жвавага, запалістага, гаваркога, а вось цяпер, здалося яму, тут — не то Ленін, не то не: той жа ясны, высокі лоб, шырокія шчокі, вусны і бародка, але вунь у глыбокіх вачах нейкая бездань стомы, якогасьці цяжару, а на твары — бледнасць. Ды нечакана Ленін ажывіўся, усміхнуўся, борздка падняўся і рухава пайшоў насустрач.

— Здравствуйте, товарищи,— прамовіў, трошкі картавячы літару «р», моцна паціснуў яму, Жылуновічу, Чарвякову, а пасля і іншым руку.— Прашу садзіцца.

Яны селі паблізу яго стала, з начною лямпаю, у выглядзе вялікага грыба, з чарнільным прыборам і акуратнымі грудкамі кніг ды папер, а ён запыніўся збоку яго і, абапёршыся адной рукою аб краёк, а палец другой засунуўшы ў кішэньку камізэлькі, гарэзна ўсміхнуўся:

— Ведаю і нават бачу, таварышы: Белнацком у асобе таварыша Жылуновіча і Чарвякова, Паўночна-заходні камітэт РКП (б) у асобе таварышаў Мяснікова і Калмановіча да згоды не прыйшлі нават пасля таго, калі Канферэнцыя беларускіх камуністычных секцый рашыла дабівацца аб'яўлення Савецкай Беларусі, а ЦК падтрымаў гэтае рашэнне. І нават таварыш Сталін, які мае не малыя арганізатарскія здольнасці, жалезны характар, не здолеў прымірыць.

Павярнуўся, зірнуў на смаленцаў.

— Таварыш Мяснікоў, прашу коратка і аргументавана выкласці сваю пазіцыю.

Мяснікоў — у вайсковай новенькай форме, мажнаваты, з кароткай пастрыжкай, дык нібы маладзей за свае трыццаць два гады — устаў.

— Нашая пазіцыя, таварыш Ленін, ясная,— паколькі ў гэтую хвіліну хваляваўся, дык выразней пачуўся яго каўказскі акцэнт.— Мы яе пастаянна і абнародваем у друку, і гэтак жа пастаянна праводзім у жыццё. Мы, камуністы, павінны сыходзіць з тых пазіцый, што час нацыянальных дзяржаў і ўвогуле ўсяго нацыянальнага мінуў. Мы ідзём да наднацыянальнага аб'яднання дэмакратыі, працоўных. Пагэтаму цяпер не разумна бурыць той вялікі расійскі дзяржаўны арганізм, што склаўся за стагоддзі, дзяліць яго на асобныя рэспублікі, свядома распальваючы ў іх нацыяналістычны сверб. Мы ў гэтым сэнсе павінны не адракацца ад заслуг імперыялізму, які зрабіў нямала для таго, каб утварыць новы тып дзяржаўнасці — наднацыянальнай дзяржавы. Мы павінны рухацца далей у гэтым накірунку. Да сусветнай сацыялістычнай рэвалюцыі, да сацыяльна-класавых пераўтварэнняў ва ўсім свеце. Тое, што мы на самым пачатку сацыялістычнай пабудовы адступаем ад гэтага прынцыпу, цацкаемся, а то і ідзём на павадку жменькі нацыяналістычнай інтэлігенцыі з розных куткоў Расіі, не паспрыяе, а затармозіць наш рух да вялікай і светлай мэты. Што да Беларусі, яе, таварыш Ленін, ніколі не было, дык няма ніякай патрэбы яе выдумляць. Дастаткова абласнога самавызначэння...