Генрых Далідовіч - Жар кахання [Апавяданні пра жанчын]

Праз год Жэня даслала мне i Ірыне ліст, расказала, што яе Сашка не ацалеў, загібеў пад плотам i што яна пераехала да маці-ўдавы, гадуе з ёю сына. У лісце быў здымак, дзе яна была з дзіцем (пазіраючы на яго, Ірына, між іншым, заўважыла: «Нешта ў ім i казахскае, i наша славянскае»). У самым канцы ліста Жэня тройчы вялікімі літарамі напісала: «СПАСИБО! СПАСИБО! СПАСИБО!»

«Добры яна чалавек», — лічы, пусціла слязу мая Ірына, хоць, бедная, не ведала добра, што гэтая падзяка не столькі ёй, а мне.

Гады са два я ўпотай пасылаў Жэні заробленыя мной не ў рабочы час грошы; яна ix не вяртала, значыць, мела ў ix патрэбу; яшчэ праз год прыслала віншавальную паштоўку, дзе пісала, што выйшла замуж. У канцы кароценькага ліста зноў паўтарыла тыя прыемныя мне тры словы.

1991 — 1992

Я так шчасця на свеце знаў мала

I прывету не знаў ад людзей, —

Цябе ўбачыў — i весела стала,

I ты стала за ўсё мне мілей.

Спачатку колькі слоў не пра гэтую Валю, а пра сябе i яе маці. А гэта значыць — пра сяброў.

Не ведаю, як у каго, a ў мяне з сябрамі неразбярыха. Спачатку ix было процьма — у школе, ва універсітэце, у раённым гарадку, дзе сем гадоў працаваў у газеце, i тут, у сталіцы, у якой вось ужо, дзякуй Богу, больш дзесяці гадоў. Бог ты мой, колькі i каго мы з жонкай паілі ды кармілі, колькім давалі начлег, чаго толькі не паслухалі і самі расказалі шчыра ды памагалі як маглі, але... Паволі, год за годам, мае сябры адышлі, i я, можна сказаць, застаўся адзін.

Той-сёй з маіх калег, хто ў свой час лісліва служыў нашаму, беларускаму, «Беламу дому», залез высока, дык пры ўладзе i цяпер; той-сёй надта не выслужыўся, а той-сёй пакаціўся ўніз i заняпаў. Адны сталі са мной няшчырыя ці здзекліва паблажлівыя, іншыя, як толькі вып'юць чарку, спрачаюцца, папікаюць, а то проста выядаюць душу. І найбольш тыя, хто ў мяне дняваў i начаваў, каму я паспрыяў стаць на ногі i хто хацеў ехаць ды ехаць на маім карку, лічачы мяне за свайго папіхача. Вельмі ж аваўкалачыліся i каб прымелі, дык утапілі б мяне ў лужцы вады два рыжыя і лысыя журналісты — аднаму я доўгі час не толькі памагаў, aлe нават перапісваў яго творы, паспрыяў выдаць кніжку, уладкавацца на працу i займець кватэру, а другога, калі ён нудзіўся на правінцыі, прывячаў у любую хвіліну, мусіў піць з ім без меры, як i бясконца служаць пра тое, які ён харошы, але якія паганыя жонка, яго калегі па рабоце, я, гаспадар, таксама. Першаму я мусіў рана-позна сказаць, што не буду працаваць на яго як чорны вол, хопіць злоўжываць маёй шчырасцю, а другога не мог не суцішыць: нельга ж гэтак зайздросціць i ненавідзець людзей, трэба быць больш памяркоўным i цярпімым, а тое, што нагаворваеш на жонку, маці тваіх дзяцей, — ганьба. Як казаў, здавалася, лепшыя дружбакі перакінуліся ў самых зацятых ворагаў. I чым ім цяжэй без мяне, тым болей яны ашалелыя. Вельмі ж джаліць гэты другі, што ўрэшце пакінуў жонку i прыехаў у сталіцу шукаць шчасця; «Куды нам, няўдачнікам, да цябе! Ты i сем'янін, i творца выдатны!» Адным словам, я не так, як трэба, паводзіў сябе, нарабіў шмат памылак — нават сваёй залішняй шчырасцю.

Паверыце ці не, але сярод маіх рэдкіх сяброў — наша рэдакцыйная машыністка Клара (Валіна маці), на два ці тры гады старэйшая жанчына. Той-сёй не верыць, што мы проста таварышкуем, лічыць: у нас штосьці большае. Бачыце, з маладзіцай свайго веку можа быць альбо раман, альбо непрыязь. У мяне ж з Кларай, кажу шчыра, няма ні любошчаў, ні варожасці.

Гэтая Клара — цікавая кабета. Яна яшчэ i цяпер — а ёй недзе пад пяцьдзесят ужо — стройная, заўсёды модна апранутая, непадступная. Не толькі радавыя журналісты, але i намеснікі галоўнага рэдактара, нават сам «шэф» павінны быць з ёй толькі на «вы», а то яшчэ i ліслівіць: у свой час яе муж працаваў загадчыкам сектара друку ЦК, меў сам i даваў доступ ёй да лечкамісіі, у элітныя санаторыі i стол заказаў.

Праўда, пазней усё ў Кларыным жыцці раптоўна перавярнулася: яе мужа за выпіўку ў сваім кабінеце збылі з ЦК у «шэрую» газету, дык ён там зусім запіў. Неўзабаве яго патурылі i адтуль. Ён стаў валацужным п'яніцам, дайшоў да таго, што краў дома грошы i рэчы, а пасля пачаў хадзіць па рэдакцыях i вымольваць капейкі на віно.

Клара перастала быць у «эліце», зблажэла ад нэндзы i нястач, але не здалася, захавала i свой гонар, i свой, як мы казалі, «імідж». Нават i тады, калі развялася з мужам i пачала адна гадаваць дачку.