Генрых Далідовіч - Жар кахання [Апавяданні пра жанчын]

Карацей, жонку я не пакінуў. Пашкадаваў: а як ёй, беднай, жыць? Мала ёй свайго гора ды маёй здрады, дык яшчэ зусім знявечу ёй жыццё. Мы ўзялі пакінутае незамужняй парадзіхай здаровае дзіця i выехалі з раённага гарадка. Тады, калі я з юнай лэдзі сядзеў у скверыку i мусіў сказаць ёй сваё слова, хлапчук наш хадзіў ужо ў чацвёрты клас, i мы з жонкай любілі яго. Як свайго сына. Праўда, у нас з жонкай так i не было таго, што бывае ў мужчыны i ў жанчыны, у якіх усё добра. Я падоўгу мог быць без яе, а яна — без мяне, мы абое так i не зведалі разам, што гэта такое — страснае каханне...

Дык што я мог сказаць Baлi пра жонку, былую каханку i прыёмнага сына? Урэшце, пра сваё няўдалае сямейнае жыццё?

— Не выпадае, Валя, гаварыць пра тое, ці кахаеш жонку, ці любіш сына... — прамовіў. — Я — галава сям'і. Я павінен клапаціцца пра яе.

— Разумею, — прашаптала яна. — Гадавалася ж без бацькі...

— Ды... Нават не падбяру патрэбных слоў, каб сказаць тое, пра што думаю...

— Гаварыце так, як думаеце.

— Цяпер, Валя, я для цябе добры знаёмы ці нават старэйшы сябра, — прамовіў я з пакутаю, — a кім магу стаць пазней? Я ж даўно ўжо не дзяцюк, сям'і кінуць не магу... Выбачай, не тое i не так гавару, але што ёсць, тое ёсць...

Валя цярпліва ўсё слухала, мяла-ціснула сумачку, кусала вусны, а потым, калі я скончыў сваю няўдалую казань, запытала:

— Дык мы не можам сустракацца?

— Цяпер нам, Валя, нават як сябрам сустракацца нялёгка...

— Па-вашаму, мы не павінны бачыцца ўжо?

— Па-мойму, Валя, трапілі мы з табой у нейкія закалюты, у лабірынт, — уздыхнуў я. — Цяпер мы ўжо сябры i не сябры... Гуляць з табой? Як хлопец з дзяўчынай? Але ж, кажу, я даўно ўжо не халасцяк, я не змагу быць такім, якім быў у маладыя гады. Пазаляцацца мне да цябе? Але які табе толк з гэтага? Спакусіць? Рана-позна ўведаюць пра гэта людзі, твая маці...

— Я, дзядзька Толя, паўналетняя ўжо, — Валя па-ранейшаму гаварыла ціха, ужо наліваючыся чырванню. — Сама ўсё рашаю...

— Ты варта вялікага кахання, добрага мужа, харошай сям'і i шчаслівай долі. Я табе гэтага даць не змагу. Паспрабую даць — адразу ж пакрыўджу іншых...

— A калі я выйду замуж, вы зменіцеся? — нарэшце падняла галаву i зірнула на мяне вачыма, поўнымі любові i кахання. У мяне аж сэрца згарнулася ад гэтага позірку, што, здаецца, ішоў з самых душэўных глыбіняў. — Згодзіцеся бачыцца са мной?

Бач ты, што надумала! Ці не наракла сябе ў мае каханкі? Калі з той, камсамолкай-партыйкай, я ведаў, як паводзіцца i як ад яе пазбавіцца, дык Валя — гэта зусім іншае, ёй трэба будзе аддаць усю душу, а то кінуцца ў такі вір, што... Калі яна некалі разачаруецца, пакіне, дык можна будзе ад няспраўджаных надзей, болю, пакут i загібець. Колькі пажылых мужчын, што хацелі амаладзіцца з дзяўчатамі, якраз вось так прапала!

— Выходзь замуж, Валя, толькі за каханага, — сказаў.

— Тады я, мабыць, ніколі не буду замужняя... Альбо...

Яна больш нічога не дадала да гэтага «альбо»; калі мы развіталіся i разышліся ў розныя бакі, я потым нямала зведаў бяссонных начэй, думаў i пра тое, i пра іншае, хваліў сябе i дакараў, але паволі, не сустракаючы i не чуючы юную лэдзі, пачаў супакойваць сябе: у яе паволі астудзіцца, а то i знікне першае дзявочае захапленне, з'явіцца сапраўднае i яна пакахае, выйдзе замуж i ашчаслівіць добрага чалавека. Праўда, калі-нікалі трывожыўся, каб цяпер хлопцы-ўрвіцелі, а то i мужчыны-нягоднікі не спакусілі, не пусцілі яе па руках: яна з маладога адчаю можа ўчыніць абы-што. Ды Валя ўстаяла ад спакус, а на апошнім курсе выйшла замуж за крыху старэйшага камерсанта.

— Бачыце, — хітравата ўсміхнулася мне на вяселлі, калі нам выпала патанцаваць разам, — я споўніла ваш наказ: выйшла замуж...

— Бачу, — усміхнуўся я, хоць, скажу шчыра, заныла сэрца, што красуня дастаецца камусьці для цябе чужому, што ён, таўсматы i з рэдзенькімі валасамі на макаўцы, можа, i не варты яе. Праўда, не асмеліўся запытаць: кахае яна яго альбо не?

Недзе праз год мы сустрэліся зноў — на хрэсьбінах Валінай дачкі. I на гэты раз я танцаваў з Валяй, дык яна, пакруглелая i пасталелая пасля родаў, зноў з хітраватаю ўсмешкай успомніла наша былое.

— Бачыце, я яшчэ болей паслухала вас...

Зноўку не знайшоў смеласці папытаць: ці кахае мужа, ці шчаслівая. А то i больш — збаяўся. Taгo, што i як можа яна адказаць: зусім, канечне ж, не выпадкам хітруе, шмат недагаворвае, а то хоча i падкузьміць: дабіліся свайго?! I на вяселлі, i на хрэсьбінах я сядзеў як на іголках — то гаварыў-мянташыў шмат i недарэчы, то замаўкаў i аж гарэў ад чырвані.