Генрых Далідовіч - Жар кахання [Апавяданні пра жанчын]

— Але тваёй дачцэ я не бацька, а ты майму сыну не маці... Жывём паасобку, сваімі клопатамі. Толькі вось сустракаемся...

— Я разумею цябе, мілы... — сказала цяпер Рэгіна, пагладзіла яго па дужым плячы. — I я дзеля нашага будучага, дзеля цябе магу радзіць сына ці дачку...

— Але ўсё роўна не станеш маёй жонкай, не будзем жыць пад адной страхой? — самотна ўсміхнуўся ён.

— Так лепш, мілы, — адказала яна. — Станем мы жыць пад адной страхой, як ты кажаш, дык хутка надакучым адно аднаму, пачнём бачыць адно ў адным кепскае, спачатку моўчкі пакутаваць ад гэтага, а пасля i папікаць... А так мы кожны раз будзем сустракацца, як у першы раз, развітвацца — як назаўсёды... Ці як надоўга... А нашы дзеці, наша работа, нашы мары пра сустрэчу, пра нешта светлае ў нашым жыцці дадуць нам паўнату, радасць... Нашай платы нам хапае, мне гатуе, мые мама, ты схадзі ў кафэ, бялізну здавай мыць...

— Усё гэта так, — уздыхнуў ён. — Але нечага няма ў гэтым... Пакутліва, што жывеш, як дзік-бадзяга...

— Мяне чакай, жыві гэтай сустрэчай...

— A хіба я цябе не чакаю? Яшчэ як...

Яны з хвіліну памаўчалі.

— Ты пакрыўдзіўся, мілы? — спытала пасля Рэгіна.

— Не, — адказаў ён. — Але ўсё ж хто прыходзіў?

— Прынеслі сынаву тэлеграму з віншаваннем. Ляжыць ля тэлефона.

Сяргей з хвіліну зноў памаўчаў, ляжаў, гладзіў яе па шыі.

— Ідзі зірні, — ціха сказала яна, разумеючы, што ў яго цяпер на душы.

Сяргей з падзякаю пацалаваў яе ў шчаку, устаў, накінуў на сябе кашулю i пайшоў у калідор. А яна, застаўшыся тут, чула, як ён крочыў, узяў тэлеграму i заціх. Пашкадавала, што, можа, недзе чытае i ў яго падрыгваюць рукі, а пасля падумала, што не лягчэй i ёй: i яна вось мусіла дзеля любімага чалавека ўцячы ад любімай дачкі. Яна засумавала па сваёй светлавалосай дачушцы-красуні, падумала, што вось гэтак, знябыўшыся, сумуе дома без Сяргея, імкнецца да яго...

1977

Жонка, развітваючыся ў вагоне, i жартам, i ўсур'ёз паківала перад ягоным носам пальцам:

— Глядзі, каб тут без мяне ніякіх шураў-мураў!

Ён у адказ гэтаксама гулліва перасцярог:

— Глядзі, каб там без мяне ніякіх шураў-мураў!

— За мяне не хвалюйся, — запэўніла яна.

— А ты за мяне, — ва унісон ёй прамовіў ён.

— Я табе буду часта званіць. У любую хвіліну дня i ночы.

— На жаль, — пахітаў галавой ён, — я не ведаю тэлефона твайго дома адпачынку.

Пажартавалі, далі адно аднаму сямейны наказ; жонка паехала на поўдзень, a Міхась, бадай, упершыню за свае пятнаццаць гадоў сямейнага жыцця, застаўся дома адзін: сыноў яшчэ раней, на пачатку лета, калi скончылі вучобу ў школе, яны адвезлі ў вёску да ягонай маці.

Першыя дні ён амаль не адчуваў сваёй нечаканай мужчынскай волі: як i заўсёды, рана падымаўся, рабіў гімнастыку, абліваўся вадой, лёгка снедаў і, уплішчыўшыся ў перапоўнены аўтобус, ехаў на завод у канструктарскае бюро, карпеў над чарцяжамі альбо біў лынды, разгадваючы красворды ці трацячы нямала часу на балбатню на розных патрэбных i пустых сходах, абедаў у заводская сталоўцы, а пасля рабочага дня вяртаўся дадому, вячэраў, чытаў газеты, глядзеў тэлевізар i клаўся спаць. Мабыць, жыў так, як жылі многія тэхнакраты i іншыя насельнікі вялікага горада.

Але недзе праз тыдзень пачаў адчуваць: яму адзінока i сумнавата без жонкі i дзяцей, без таго хатняга тлуму, што часамі ўжо надакучаў. Як i дамовіліся з жонкай, падфарбаваў кухонныя сцены, адрамантаваў канапу, якую разгайдалі жвавыя сыны, падправіў крэслы i табурэткі, ды супакаенне не прыходзіла. Усё, што рабіў, было патрэбнае, але пачаў тачыць душу непакой: жыве ён вельмі ж звычайна i будзённа. Як ні круці, усе ягоныя клопаты пра рубель, кавалак хлеба i апратку ды пра машыну — яна для ўсёй сям'і ўяўляецца найбольшай марай ды найвялікшым шчасцем. Усе трызняць найперш ёю: ён, жонка, сыны. I дзеля чаго трэба яна ім? Каб было зручней ездзіць у вёску i больш прытарабаніць дадому ўсякага дабра. «Была б машына, — не раз, да слова, гаварыла жонка, — можна было б не купляць бульбу ў магазіне альбо на рынку, a прывезці з вёскі». Альбо: «Была б машына — з'ездзілі б па журавіны. Людзі вунь вёдрамі цягаюць, a ў нас i шклянкі журавін няма на капусту».

Першыя гады яны, здаецца, па-сапраўднаму закаханыя, жылі ўзбуджана i нібы ў заўсюдным руху, амаль зусім адарваныя ад зямнога побыту: не прапускалі ніводнага новага, асабліва замежнага фільма, гучных спектакляў сваіх i гастрольных тэатраў, хадзілі ў турпаходы, млелі па спеваках, што адзін за адным станавіліся кумірамі моладзі. Пазней, калі пайшлі дзеці, калі навалілася процьма хатніх турботаў, жонка неяк адразу змянілася, пацягнула за сабой яго, пачала глядзець на сваю, настаўніцкую, працу толькі як на заробак, a ў вольны час шаравала кухню ды ванную, гатавала абед альбо бегала па магазінах, шмат трацячы часу i энергіі на тое, каб дзе купіць ці «дастаць дэфіцыт» — i тады ўжо, у брэжнеўскія часы, было модным насіць на сабе не сваё, а замежнае. Яно пачало ўсё больш i больш лічыцца не толькі праявай добрага густу, але i прэстыжам. Невыпадкова ж сярод такога люду была пахвальба: «На наш мільённы Мінск прыйшло сто такіх сукенак (паліто, ботаў, футраў альбо шапак), адна дасталася мне». Тых, каму штосьці даставалася ў ліку дваццаці пяці, дзесяткі, тройкі, у адной асобе, ён, Міхась i ў вочы не бачыў. Казалі, найбольш «дэфіцытнае», як кажушкі, спачатку размяркоўваў міністр гандлю, а пасля пачалі ўжо дзяліць гэта ў ЦК. Жартавалі, як адзін народны пісьменнік пайшоў да дырэктара ЦУМа папрасіць новую шапку. Той запытаў: «Хто вы?» Класік назваўся. «Мне не трэба ваша прозвішча, — сказаў гаспадар уплывовага кабінета. — Назавіце сваю пасаду». — «Я — народны пісьменнік». Дырэктар дастаў з сейфа блакнот з тайным спісам, пагартаў яго i непарушна прамовіў: «Я магу даць вам шапку не вышэй андатравай». Міхасёва жонка не трапляла ні ў якія спісы, у ix не было для гэтага знаёмстваў, a калі той-сёй мог штосьці дастаць, дык не кідаўся памагчы: дапускаў у сваё кола патрэбных людзей толькі тых, хто мог быць нечым карысны.