Генрых Далідовіч - Жар кахання [Апавяданні пра жанчын]

Што датычыць сябра, пра якога ты пішаш, дык ведай: мы вучыліся з ім разам дзесяць гадоў, сябравалі. Нашы бацькі хочуць, каб мы пажаніліся. Але нам яшчэ рана пра гэта думаць: i яму i мне трэба яшчэ вучыцца. Ён, як i я, таксама завочнік, толькі я паступіў у педагагічны, а ён — у інстытут механізацыі сельскай гаспадаркі.

Паслухай мяне, Віця. Ад сябе я табе раю больш зірнуць на Іру Ламаку з вашага класа. Яна — чулая, добрая дзяўчына. I, галоўнае, яна кахае цябе.

Усяго табе добрага. Не крыўдуй. Міша».

5.

Мінуў цёплы май, a ўслед за ім прайшоў i гарачы чэрвень.

Віця Шпак быў разгублены, з парушаным спакоем ды з вялікім адчаем (Даўгапол рашуча загадала не пісаць ёй болей лістоў, не хадзіць услед, нават расказала пра яго залёты свайму сябру-земляку, i той аднойчы «па-мужчынску» пагаварыў з ім), але здолеў утрымацца i школьныя экзамены здаў амаль толькі на пяцёркі.

Праўда, паступаць вучыцца на агранома не збіраўся. Хацеў застацца працаваць у саўгасе на машыне (у школе здаў экзамен i на шафёрскія правы) i паспрабаваць паступіць пазней на завочнае, але не вытрываў матчыных слёз ды бацькавых строгіх вымоў, паехаў у горад i ўдала здаў экзамены ў інстытут.

I зарадаваўся неўзабаве, што не настаяў на сваім, паслухаў бацькоў ды настаўнікаў: у тое ж лета Даўгапол выйшла замуж за свайго земляка i выехала з Драўлянага. Верыць, што ён усё ж зможа дабіцца ад любімай ім дзяўчыны ўзаемнасці, ужо не выпадала. Засталося толькі глыбока ў сэрцы затаіць сваё каханне, перажываць ды вучыцца перамагаць сваю першую вялікую няўдачу.

Пазней, як часта бывае, іхнія сцежкі зусім разышліся: Даўгапол знікла, нібы растварылася ў гэтым вялікім свеце, a Іра Ламака, не паступіўшы, падалася ў раённы горад на будоўлю. З часам — з вучобаю, у паездках, у рабоце, адным словам, з новымі ўражаннямі i клопатамі — ягоны сардэчны боль пачаў слабець, быццам кудысьці западаць, а то i пакрыху забывацца, a калі ўспамінаўся, дык ужо са сталай усмешкаю. Як пра шчырае, але наіўнае сваё юнацтва.

Гады недзе праз чатыры былы аднакласнік у адным ca сваіх лістоў напісаў яму, што Іра Ламака выйшла замуж за вёрткага шафёра, атрымала ў горадзе кватэру, жыве заможна i не тужыць, а вось Даўгапол, як ён уведаў ад яе бацькоў, развялася, гадуе малога сына адна i каецца, што рана выйшла замуж i выбрала не таго за мужа.

Гэтыя навіны нічога ўжо не змянілі ў Віцевым жыцці: ён пакахаў сваю аднакурсніцу i меўся з ёю жаніцца. Толькі пазней, калі стаў сем'янінам, працаваў, набіраў цяжэйшую ношку гадоў, часамі зусім нечакана чамусьці ўспамінаў i Даўгапол, i Іру Ламака. Успамінаючы былую аднакласніцу, дакараў сябе, што ў свой час быў не зусім чулы, а думаючы пра маладую піянерважатую, адчуваў трапяткое хваляванне i пяшчоту ды шчыра лічыў: сапраўднае каханне зведаў якраз тады, калі быў малады.

1984

...Высакаватае неба лёгка i прыемна імгліць блакітным, крыху падбеленым ад сонца мроівам; зялёны, сямтам з павялым i паджоўклым лісцем альхова-бярозавы прылесак i трохі далейшы хвойнік ціхія, без ніякага шолаху; на парыжэлым, з высокімі зялёнымі купінамі лузе спакойна пасецца статак, а каля яго важна i задуменна стаіць высокі, мабыць, стары бусел; навокал жнівеньская яснасць i цеплыня, што, аднак, ужо на спадзе лета i гэтага залацістага дня, навяваюць шчымлівы неспакой. Як i ластаўкі, якія нечакана вынырнулі аднекуль плоймаю, пакружыліся над лугам i статкам, а затым апалі i паселі ў доўгі шнурочак на блізкім электрычным дроце.

Кастусь (ён тыдзень таму вярнуўся з войска, гасцюе ў бацькоў, а сёння вось, пасля полудня, падмяніў маці i стаў пастухом), абапёршыся на левай руцэ, сядзіць на адной назе, бачыць усё гэта знаёмае, роднае i не бачыць: ён больш i пільней пазірае на суседку — з ёю цяпер адбывае іхнюю пастухоўскую рату. Яна, Броня, на гадоў сем-восем старэйшая, не сказаць, каб красуня пісаная, але багатая на цела i сілу, паглядная маладзіца, пагаманіўшы з ім, нацягнула на вочы белую касынку i зараз спіць, лежачы на спіне на сваёй куртцы. Дык вось ён прагна азірае яе загарэлыя шчокі, поўныя вусны, вузкаваты падбародак, белую пад ім, а далей таксама парудзелую ад сонца шыю i лапік цела ніжэй, дзе за выразам у халаце цесняцца ў бялюткім станіку высокія грудзі, што ўздымаюцца-апускаюцца пры дыханні, а таксама аспакайнелыя на жываце рукі i загарэлыя спрытныя ногі ў мяккіх тапачках. Гэтая Броня (яна прыйшла нявесткай у дом іхняга суседа тады, калі ён, Кастусь, быў яшчэ зусім хлапчук), здаецца, i раней, да яго службы, i цяпер, пасля яе, мела i мае яго за падлетка: усё з тымі ж жартамі i лёгкімі кпінамі. Праўда, сёння, калі сядзелі i размаўлялі, дык яна, ловячы ягоныя позіркі i нібы бянтэжачыся, прыкрывала далоняй глыбакаваты выраз на грудзіне, абцягвала падол халата на калені, пунсавела, а пасля, нібы ратуючыся ад няёмкасці, папрасіла, каб ён адзін пасачыў за статкам, а ёй дазволіў падрамаць, бо ёй «вечна не хапае сну». Ён, канечне ж, згадзіўся, але не мог адвесці ад яе позірк, i яна нават сонная ўзбуджала яго, пад'юшчвала тое ў ім, з чым ён не мог саўладаць.