Вінцэсь Мудроў - Жанчыны ля басейну

... У пляшчы яшчэ заставалася гарэлка, калі бразнула шыба і нехта знадворку ашалела закрычаў:

- Студэнтаў б’юць!

Гек ускочыў з-за стала, скінуў на падлогу недапітую бутэльку, цяжка затупаў па масьнічынах.

- Гек, пачакай! - крыкнуў ён сябру і рынуўся сьледам. Зьляцеўшы з ганку, ён прыпыніўся, наструніў слых, і да сьвядомасьці ягонай даляцеў незнаёмы голас:

- Гарбату будзеце?

Ён прыслухоўваецца да цьмяных зыкаў: перастуку вагонных колаў, бразгату шклянак, да прагнага, з уздыхамі, пасёрбваньня. Ну так... гэта Алесь п’е на кухні гарбату.

- Дык, можа, яшчэ што засталося? Кніжкі якія, падручнікі? - чуецца з кухні прыспаны Алесеў голас.

- Аво-ой! Мужчыны ў вайну ўсё на папяроскі пусьцілі. Толькі гэтая ксёнжка і засталася, - бабуля Куліна грыміць засланкай. – як ужо тую школу арганізавалі, Васіль у Вільню паехаў, па падручнікі. Чалавек той і даў яму ксёнжку.

- А што, Васіль жывы яшчэ?

У хаце становіцца ціха, толькі і чутно, як тахкаюць ходзікі ды гудзе агонь у коміне.

- У трыццаць трэцім падаўся ў Саветы. Так і згінуў недзе.

Шэры паўзмрок пануе ў хаце, і ў гэтым паўзмроку неверагодна прыгожымі здаюцца малінавыя адбіткі агню, што бягуць па белай фіранцы. Рыпіць тапчан. Гек падымае ўскудлачаную галаву і, жаласьліва войкнуўшы, панурваецца тварам у падушку.

- Хто гэта мяне біў учора? - здушана пытаецца Гек, не адрываючы твару ад падушкі.

- Вы што там, «На дне» рэпеціруеце? - гукае з кухні Алесь. – Ідзіце, сьвятаяньніку сёрбніце. Дапамагае.

- Мне можа дапамагчы толькі піва, - гек гучна крэкае. – Учора, як у краму ішлі, верш склаўся, а сёньня ані слова ня памятаю... Во гарэліца!

- Маладыя хлопцы... і навошта піць! - устаўляе слова бабка Куліна. – Будзе вам, як нашым мужчынам. Тыя ўжо зусім пашалелі...

- А ты хіцёр, Александзёр! - крычыць Гек, перабіваючы бабчынае буркаценьне. – Пакуль мы баранілі гонар інстытуту, ты адседжваўся каля печкі.

- Што зробіш, абдзяліў Бог здароўем, - Алесь выплывае з паўзмроку, трымаючы ў руцэ нейкую шарую кніжку. – Гляньце6 што знайшоў... «Граматыка» Тарашкевіча. З ахвяравальным подпісам аўтара.

Гек паварочваецца да сьвятла, мружыць вочы: - «Кіраўніку Бярозаўскай ТБШ Васілю...»

- Васіль – брат акуліны Іванаўны. Загінуў у трыццатых.

- Але-э! Былі людзі, душу народную ратавалі, - Гек сьцярожка гартае старонкі. - Толькі ж дарма ратавалі... Абмямяў народ душу на куфаль піва.

- Навошта ж так катэгарычна. Я, напрыклад, піва ня п’ю, - Алесь сёрбае адвар сьвятаяньніку. – Скажы лепш – чым ты...

- Чым я розьнюся ад тых мэханізатараў, зь якімі ўчора біўся?

- Вось-вось.

- А я што... – Гек падымае з падлогі свае зашараваныя джынсы, - я – прадукт свайго часу.

- Ну, то ўставайце, прадукты. А восьмай трэба быць ля клюбу.

Дзьверы купэ з грукатам расчыняюцца, і абуджаны камісар прыўзьнімае голаў.

- Сьпіш, гвардзеец?! - гукае чырванатвары таўстун, міргае яму сьлязьлівым вокам і, плюхнуўшыся на лаву, пытае: - Што пішуць?

На доле бразгаюць шклянкай, натхнёна паведамляюць:

- Сьмелы артыкул!

Камісар зірнуў долу.

На ніжняй паліцы сядзеў лысаваты, падобны да актора Ралана Быкава пасажыр, барвова-ўзмакрэлы нос якога неадрыўна блукаў па радках вальнадумнага артыкула. Працёршы вочы, камісар прачытаў назву: «Куды падзеліся мужчынскія баваўнянапапяровыя шкарпэткі?»

- Разьвялося пісак! - прабурчэў таўстун і, нібыта дэманструючы лысаму свае бліскучыя, перашытыя са старых халяваў боты, закінуў нагу за нагу.

- А чым вы, уласна кажучы, незадаволены? - запытаўся лысы, разгарнуўшы ўшыркі газэту.

Уладальнік хромавых ботаў ляснуў далоньню па стале, і шклянка зь недапітаю гарбатай спалохана дзынкнула.

- Старую гвардыю з арміі звольнілі, смаркачоў панабіралі, а потым схапіліся за галовы: «Аяяй, што нарабілі!». – Маналёг гэты быў відавочна не па тэме7

- А вас што, таксама закранула гэтае, так бы мовіць, скарачэньне штатаў?

Заўчасна зволены ў запас працяў лысую галаву падазроным позіркам.

- Аб тым, што вам трэба ведаць, вам паведамяць! І ня трэба задаваць лішніх пытаньняў.

- Такім, як вы, сапрыўды не пазайздросьціш, - не застаўся ў даўгу суразмоўнік, - рабіць жа нічога ня ўмееце. Адно і можаце, што глотку дзерці...

На сківіцах былога вайскоўца зварухнуліся жаўлакі, вушы ягоныя драпежна натапырыліся, а сьлязьлівыя, дарэшты звар’яцелыя вочы наліліся крываваю барвай. Ад такога відовішча лысы змарнеў, сьцяўся, пужліва прыкрыўся газэтай.

- Хто... хто даў вам права плявузгаць на нашую армію? - тонам, якому пазайздросьціў бы і пракурор Вышынскі, запытаў былы вайскоўца і, суцішыўшы голас да невыразнага сіпу, дадаў: - я ж магу вамі і пацікавіцца...