Вінцэсь Мудроў - Гісторыя аднаго злачынства

Певень падскочыў, залапатаў крыламі, выставіў наперад грудзіну і празь імгненьне прарэзаў сьвет кукарэканьнем, запрашаючы курэй паглядзець на таго, хто так абняславіў сябе на ўчарашніх танцах.

Пасьля абеду маці папрасіла схадзіць па хлеб. Ісьці, вядома, не хацелася: сорамна было зьяўляцца на людзях, але што паробіш... Давялося ўсё ж узяць сетку і рушыць у краму.

Ля крамы гаманіў натоўп. Вясковыя цёткі, павесіўшы на рулі сваіх вэласыпедаў торбы з хлебам, на розныя галасы абмяркоўвалі падзеі сёньняшняга ранку, пад час якіх магазыншчыца Пракопаўна разьбіла пысу вартаўніку Гарашчэню.

Іван азірнуўся, шукаючы вачыма Машын матацыкл, ступіў на сельмагаўскі ганак і пачуў, як недзе непадалёку сіплавата зарагатаў Лёшка Мандрык.

Лёшка стаяў сьпінаю да Івана, праваруч ад уваходу, і, махаючы рукамі, распавядаў Міронаўне, вядомай бычкоўскай пляткарцы, як яно ўсё было.

— Гарашчэня да Пракопаўны падышоў і кажа: «У цябе ў прысенку «вэрмут» схаваны. Дзьве скрыні. Не прадаш — ноччу сам вазьму», — і заграбкі Пракопаўну хапануў. — Паказваючы, як Гарашчэня хапаў магазыншчыцу «заграбкі», Лёшка схапіў Міронаўну за рукаў, Міронаўна адкаснулася, плюнула, а Іван, каб не патрапляць Лёшку на вочы, сьпехам шмыгануў у краму.

Крама ў Бычках — самае люднае месца. Калі не прыйдзеш — увесь час народ таўчэцца. Вясковыя цёткі сюды ня столькі па справункі прыходзілі, колькі дзеля таго, каб апранахі перамацаць, якія на паліцах віселі. Прыйдзе якая, грудзямі на прылавак наваліцца і давай носам па баках вадзіць:

— А пакажы ты мне, Пракопаўна, вунь тую кофту... — І Пракопаўна давала, хаця і ведала, што кофту тую браць ня будуць, бо яна ўжо тут дзесяць гадоў вісіць.

Лаючы ў душы цётак і штохвілі ўздрыгваючы ад грукату матацыклаў знадворку — крый Бог, Маша прыедзе, чырваней тады, — Іван болей як гадзіну прастаяў у чарзе, а калі, нарэшце, узваліў на карак сетку зь цёплымі буханкамі і выйшаў з крамы, дарогу яму заступіў Лёшка Мандрык.

— Ваня! Куды хіляем? — рыкнуў Лёшка голасам чалавека, які прагнуў пахмяліцца.

Лёшка зазірнуў Івану за сьпіну, адламаў ад буханкі храбусткі акраец. «Кароль зоны» з асалодаю хруснуў скарынкаю, а Іван, апусьціўшы вочы, падумаў: «І як ад яго адчапіцца?» І не пасьпеў Іван уздыхнуць, як ля крамы загуў бэнзавоз і з кабінкі вытыркнулася галава Юркі Гуля.

— Лёха, давай сюды!

— Навошта? — азваўся «кароль», глынуўшы недажаваную скарынку.

— У Азярышча едзем, па піва! — Юрка выцягнуў з—пад сядзеньня поліэтыленавую каністру, а Лёха, адламаўшы ад бохана ладны кавалак, пабег да машыны.

Маці дома не было: на дзьвярах вісеў замок, а за дзьвярною клямкаю тырчэла раённая газэта «Зара камунізму» і аркушык паперы. «Схадзі па камбікорм», — прачытаў Іван на паперцы і пачухаў патыліцу.

Па камбікорм трэба было ісьці да цёткі Авадзіхі. Зяць цётчын рабіў на млынкамбінаце галоўным бухгальтарам. Ну і, вядома, тое—сёе сьпісваў на цешчу. Авадзіха ў горад ледзь не штодня наведвалася — туды бітоны з «дамагай» везла, а назад мяхі з камбікормам перла. «Дамагу» цётка зь яблычнага соку вырабляла — хмельнае віно атрымлівалася. Мінулай восені Іван сьцягнуў у сваячкі тры літры — трэба было Ваську Бохана падпаіць, каб не чапляўся. Авадзіха пасьля той прапажы доўга супакоіцца не магла, нават брата свайго, міліцыянта Міхнова, выклікала. Міхноў тры дні з рулеткай важдаўся, мераў штосьці каля пограбу; выпіў болей, чым укралі, а злодзея так і не знайшоў.

Ачуўшыся ад одуму, Іван разгарнуў раёнку, зірнуў на зводку ўборкі лубіну, і лічба «0,1%», а менавіта столькі лубіну скасілі ў калгасе «Шлях камунізму», прывідна заскакала ўваччу.

... Цётка сядзела ў пограбе і звонку быў бачны ейны шырокі азадак. Іван прайшоўся па двары, разважаючы — з чаго пачаць гаворку, і пакуль ён гэта рабіў, цётка Авадзіха неяк вельмі хутка вылезла з пограбу і гэтак жа хуценька павесіла на прабой амбарны замок.

— Цяпер ня ўлезеце, — крэкнула Авадзіха, перахапіўшы Іванаў пагляд, — разьвялося фулюганьня... ратунку няма.

Пасьля такіх слоў размаўляць пра віно не было сэнсу. Іван сплюнуў цягуткую сьліну, азірнуўся і рашуча запытаў:

— Дзе камбікорм?

— Вунь, ля плоту стаіць, — кіўнула цётка на латаны мех. — Лорцы скажаш, каб грошы прынесла. Шэсьць рублёў.

— Скажу, — буркнуў Іван, узваліў мех на сьпіну і шырокім крокам рушыў па цётчыным агародзе.

— Чаго ты па бураках пайшоў? — крыкнула наўздагон яму цётка, і пляменьнік, перакінуўшы мех цераз плот, скрозь зубы працадзіў: