Вінцэсь Мудроў - Гісторыя аднаго злачынства

— Гэта ты, паразіціна, яго напаіў? — рэкнула Мандрычыха ў Лябёдкавы твар, а згледзеўшы Івана, зьмяніла тон і злавесна прасіпела: — Прыехаў! Ізноў будзеш Лёшу са сьвету зжываць?! — ускінуўшы на карак абмяклую сынаву руку, Мандрычыха напялася, з вохканьнем пацягнула Лёшку да выхаду, пры гэтым з нагі сынавай зваліўся чаравік, а з кішэні штаноў выпаў, гучна бразнуўшыся аб падлогу, бліскучы ножык.

— З нажом ходзіць, — буркнуў Лябёдка, калі маці з сынам выкуліліся на падворак.

Гаспадар кінабудкі падняў ножык, паклаў на стол, потым, падумаўшы, падхапіў згублены Лёшкам чаравік і, разнасьцежыўшы дзьверы, шпурнуў яго ў цёмнае неба.

— Лорка! Твая карова за быком пабегла! — крыкнулі на другім канцы вуліцы, і Йван абудзіўся.

Знадворку зарыпеў калаўрот, у калодзеж з глухім плёскатам палілася вада, а маці, бухнуўшы вядром аб край бэтоннай цымбравіны, голасна запытала:

— Міронаўна, ці ёсьць што ў краме?

— Крупы даюць! Па тры кілё на рукі, — адгукнулася суседка Міронаўна, і Йван салодка пацягнуўся.

Тут, на гары роднай хаты, нават сны сьніліся не такія, як у інтэрнаце. Сьнілася штосьці прыемнае, да болю шчымлівае... Іван напружыў памяць, сьцяў павекі, але згадаць мінулы сон яму так і не давялося: на доле бразнула вядро і пачуўся ўсхваляваны матчын голас:

— Ванька, сьпіш?

Сплю! — адказаў Іван і незадаволена кульнуўся на бок.

— Уставай, вяпрук. У краме крупы даюць... Возьмеш тры кілё. А я пабегла карову пераймаць.

Іван пазяхнуў, споўз з капы сьвежага сена (маці ўсьперла на гару першы ўкос канюшыны), штурхануў паддашкавыя дзьверцы.

«Колькі гэта часу?» — падумаў Іван, прыслухоўваючыся да матчыных крокаў, а згледзеўшы сярод бульбоўніку рухавы хвост ката Барыса, зразумеў, што блізіўся час абеду. Кот Барыс заўсёды прыходзіў дахаты разам з кароваю, каб выпіць сподак малака. Зьлезшы з гарышча, Іван зайшоў за хлеў, потым доўга і бязмэтна блукаў па двары, аж пакуль ня ўбачыў на ганку хаты падзертую сумку. «Крупы!» — згадаў ён нарэшце і, закінуўшы сумку за сьпіну, рушыў у краму.

Бычкоўская крама ламілася ад народу. Апрача круп давалі яшчэ і «Трайны» адэкалён. Пазалетась адэкалён на вёсцы ўжываў толькі алькаш Гарашчэня, на якога глядзелі як на вар'ята, але, пачынаючы ад мінулага году, сьпіртное пад час уборкі ў краму не завозілі, і мясцовыя п'янчугі пераключыліся на адэкалён.

— Траян! Куды точысься?! — грымелі ля прылаўка жаночыя галасы. — У мяне штучны тавар! — адказваў Траян і Йван, паслухаўшы людзкую гаману, заняў чаргу і выкуліўся з крамы. Трэба было недзе змарнаваць час. Можна было, вядома, пайсьці ў кінабудку, паслухаць кружэлкі, але на слупе, што стаяў ля клюбу, наддзіраўся гучнагаварыльнік — адзнака таго, што ў клюбе сядзела Мандрычыха, а з Мандрычыхай яму сустракацца не хацелася.

Па радыё перадавалі нейкую гутарку. Мужчынскія і жаночыя галасы захоплена распавядалі аб росквіце калгаснага жыцьця, і Іван міжволі прыслухаўся.

— Гарантаваная аплата ў калгасах крута зьмяніла жыцьцё сяльчан, — урачыста барытоніў мужчына.

— Сяльчане ідуць у магазіны, каб набыць тавары працяглага карыстаньня, — падтакваў мужчынскаму голасу жаночы.

— Во, курва, толькі тры штукі дала, — гукаў за Іванавай сьпінай мэханізатар Траян, які таксама выйшаў з крамы. — Скончыўся, кажа... А сама дзьве ўпакоўкі ў падсобцы хавае, — мэханізатар расьпіхаў па кішэнях «Трайны» і, зірнуўшы на Йвана, запытаўся: — Ты, Ванька, дзе зараз?

— У Баранавічах, — адказаў Іван, пазіраючы ў бок гатаўскай праселіцы.

— А—а... Баранавічы... Ведаю. У войску на губе там сядзеў, — згадаўшы пра войска, Траян неяк адразу абмяк, пасуравеў і, памацаўшы ў кішэнях справунак, пасунуўся да камбайну, што стаяў на Карпачышыным агародзе.

Цёткі адна за адной выкульваліся з крамы, ціснучы да друзлых грудзей буханкі хлеба і торбы з драблёнай груцай.

— Во як! Летась па пяць кілё давалі, а сёлета толькі тры, — уголас бедавалі жанкі. — І што ўжо будзем курам сыпаць?

Іван сядзеў на скрыні з—пад гаспадарчага мыла, слухаў жаночыя жальбы, і на вуснах ягоных ліпела гіранічная ўсьмешка. «Ну і жывуць людзі. Круп і тых няма. У Баранавічах гэтай груцы хоць заваліся, а тут...» — перапыняючы ўласныя думкі, ён падхапіўся на ногі, зрабіў пару крокаў да крамы і зьнерухомеў на месцы.

На ганку стаяла яна... На ёй былі чорныя шорты, квяцістая кашулька, і ў руцэ яна трымала торбачку з крупамі.

«Як жа я ее не прыкмеціў?» — пасьпеў падумаць Іван перад тым, як мазгі ягоныя канчаткова расплавіліся.