Вінцэсь Мудроў - Ператвораныя ў попел

Мне й самому лёсіла ўзяць удзел у мітынгу cалідарнасьці зь цемнаскурай змагаркай. Адбыўся ён у наваполацкай сярэдняй №2.

Пэўнага дня нас, вучняў, зьнялі з заняткаў і сшыхтавалі на школьным калідоры. Арганізатар выхаваўчай работы, якога, з-за доўгай шыі, мы называлі Гусаком, стаў апавядаць пра злачынствы вашынгтонскай адміністрацыі і, хвалюючыся, называў ахвяру расавай сэгрэгацыі ня Дэвіс, а Дэвас. Мяне з той прычыны разьбіраў нястрымны сьмех, дый сябар, што стаяў за сьпінаю, тыцкаў пальцамі пад драбы. Калі прамоўца голасна выгукнуў: “Свабоду Анджэле Дэвас!” — я, ратуючыся ад козыту, падскочыў і гучна зарагатаў. Мяне й “казытуна” Сашку Мікуліча зь мітынгу выгналі, яшчэ два маіх сябрукі сышлі за кампанію. Пачалі разыходзіцца і астатнія: падумалі, што мітынг скончыўся, ды іх спыніў Гусакоў вокліч: “Стойце! Куды вы?!”

Пасьля “акцыі салідарнасьці” мяне выклікаў дырэктар і, надаўшы голасу лагодны тэмбар, запытаў: “Скажы шчыра, Мудроў... Ты сапраўды падтрымліваеш амэрыканскіх цемрашалаў і таму сарваў важнае палітычнае мерапрыемства, ці ўсё ж у тваёй душы кволіцца хоць нейкая спагада да гэтай мужнай жанчыны?”

У душы маёй нічога ня кволілася. Я ўжо быў дарослым чалавекам і ведаў: у Краіне Саветаў сядзяць па турмах сотні такіх Анджэлаў, і іхны лёс анікога ў сьвеце не цікавіць.

Анджэлу Дэвіс выпусьцілі зь вязьніцы ў лютым 1972 г. пад грашовы заклад у 102,5 тысяч даляраў, а яшчэ праз тры месяцы суд прызнаў яе невінаватай.

Падзеі, што надарыліся верасьнем наступнага году, глыбока занепакоілі ўсіх сумленных людзей плянэты: у Чылі да ўлады прыйшла ваенная хунта. Пішу гэта без гіроніі, бо ваеншчына пры ўладзе — зьява й насамрэч паранармальная. І ўжо наступнага дня пасьля путчу распачаўся прапагандысцкі маратон, удзельнікі якога цэлых тры гады душыліся сьлязьмі, аплакваючы лёс дэмакратыі ў далёкай ад нас краіне. Яскравым правадніком той дэмакратыі быў генэральны сакратар кампартыі Чылі таварыш Луіс Карвалан, які, зь міласьці хунтароў, трапіў за калючы дрот.

Карваланам простаму люду ня толькі затлумілі галовы, але й ад’елі вантробы. Пра чылійскага пакутніка не стамляліся пісаць газэты і часопісы, прозьвішча гэтае пэрманэнтна гучала ў тэленавінах, а размаітыя акцыі салідарнасьці “зь верным сынам чылійскага народу” сталіся неад’емным элемэнтам палітычнага краявіду.

Асабліва адбіліся ў памяці выпускі кіначасопісу “Навіны дня”. За галоўныя навіны іхныя стваральнікі ўважалі візыты за мяжу Л. І. Брэжнева ды мітынгі працоўных у абарону Луіса Карвалана.

Кінадакумэнтальна-мітынговыя жарсьці разгортваліся ў вытворчых цэхах (часьцей ад астатніх паказвалі мітынгі на маскоўскім заводзе “Серп і молат”), і першым на моўніцу запускалі ці то брыгадзіра наладчыкаў, ці то проста фрэзэроўшчыка з зоркай Героя сацыялістычнай працы на спэцоўцы. Потым выступаў сакратар парткаму, за ім вэтэран вайны і, нарэшце, высокія скляпеньні скаланала бойкая камсамолачка. Прамоўцы казалі па-пісаным, паралельна гучаў “музон” у выкананьні чылійскага гурту “Вэнсэрэмас” і роблена-суворы голас дыктаркі Ганны Шацілавай: “Увесь савецкі народ... з трывогай і надзеяй...”

Невядома, колькі б яшчэ кілямэтраў стужкі змарнавалі кінэматаграфісты, і колькі б яшчэ дасьціпных прымавак ды показак распавёў пра свайго куміра савецкі народ, ды нечакана Луіса Карвалана адпусьцілі на волю. Паводле афіцыйнай вэрсіі, здарылася гэта ў выніку “шырокага руху міжнароднай салідарнасьці”, але насамрэч усё было значна прасьцей: чылійскага камуніста Карвалана абмянялі на расейскага антыкамуніста Букоўскага.

23 сьнежня 1976 г. былы вязень чылійскай хунты сустрэўся ў Крамлі з Л. І. Брэжневым, і кадры той сустрэчы безьліч разоў круцілі па тэлебачаньні. Леанід Ільліч паўстаў перад лядашчым чылійцам — выбачайце за таўталёгію — у паставе сыбірскага мядзьведзя-бадзягі, кароткае імгненьне вырашаў — як спраўней засмактаць калегу і, схапіўшы Луіса ў ахапак, засмактаў у зьбялелыя вусны. Пазіраючы на такія жарсьці, многія тэлегледачы, асабліва старэйшага пакаленьня, пусьцілі сьлязіну, але былі і такія, што плюнулі і незласьліва мацюкнуліся. У іхных вачох усе гэтыя гэсы холы, роднэі арысмэндзі, луісы карваланы ды іншыя “лідэры камуністычных і рабочых партыяў“ былі звычайнымі халяўшчыкамі, што разам зь Леанідам Ільлічом сядзелі на карку савецкай рабочай клясы й калгаснага сялянства.

А propos: калі праз паўтара дзесяцігодзьдзі Масква спыніла фінансавую падтрымку “братніх кампартыяў”, яны вомігам разваліліся, і іхныя былыя лідэры вымушаныя былі шукаць нейкую іншую халяву.