Вінцэсь Мудроў - Ператвораныя ў попел

Паланеньне палымянага барацьбіта за свабоду Афрыкі, як пісалі тадышнія СМІ, болем і абурэньнем адгукнулася ў сэрцах савецкіх людзей. Аднак пры гэтым апошнія не маглі дабраць да розуму, дзе тое Конга знаходзіцца, хто там з кім ваюе і навошта бэльгійскім калянізатарам трэба заломваць рукі «кіраўніку кангалескага ўраду». Дый само прозьвішча афрыканскага правадыра пісалі з памылкаю. Праглядаючы неяк старыя газэты, я ўгледзеў фотаздымак мітынгу, удзельнікі якога трымалі плякат: “Рукі прэч ад Патрыса Лулумбы!” Так што праблемы ў гэтым пляне мелі ня толькі сямігадовыя падшыванцы.

Пасьля таго, як Лумумбу забілі, і, магчыма, зьелі правадыры варожага племені, савецкі народ роспачна, але з прыхаванай палёгкай уздыхнуў і горача вітаў рашэньне ўладаў надаць маскоўскаму ўнівэрсытэту Дружбы народаў імя ахвяры канібалізму. Імем Патрыса Лумумбы ахрысьцілі таксама вуліцы гарадоў ды мястэчак, але год дзесяць таму нязручнае для славянскага языка афрыканскае прозьвішча прыбралі з шыльдаў, надаўшы вуліцам імёны землякоў, што загінулі ў Аўганістане.

Праз пару гадоў Краіну Саветаў скаланула чарговая пратэстацыйная ліхаманка. Гэтым разам пратэставалі супраць арышту гішпанскімі ўладамі палымянага камуніста Хуліана Грымаў.

У маладосьці Грымаў змагаўся на баку рэспубліканцаў, потым жыў на эміграцыі, а ў 57-м вярнуўся ў Гішпанію, каб узяць удзел у барацьбе з дыктатурай Франка. Палымяны камуніст, ужываючы навачасны палітычны слэнг, некага “замачыў”, быў схоплены на гарачым і аддадзены пад суд ваеннага трыбуналу. Суд вынес Хуліану сьмяротнае пакараньне, і савецкі народ, у асобе функцыянэраў аддзелу агітацыі і прапаганды ЦК КПСС, запатрабаваў адмены ганебнага выраку. Тут як ніколі дарэчы, прыдалася Пасіянарыя — старшыня кампартыі Гішпаніі Далорэс Ібаруры, якая жыла ў Маскве. Дагэтуль шасьцідзесяцігадовая змагарка ціхенька сядзела ў прэзыдыюмах партыйных зьездаў, торкаючы, на пару з Хведарам Пятровым (членам партыі з 1896 году) арліным носам, а тут мусіла схамянуцца, выступіць на мітынгу.

Кампанія ў абарону Хуліана Грымаў была марнай: у красавіку 1963 г. франкісты выканалі сьмяротны прысуд, і на палымянага камуніста адразу ж забыліся. У памяць аб ім засталася толькі паштовая марка ды грубаваты выраз у народным фальклёры. Яшчэ й сёньня, ляснуўшы па стале косткай даміно, сёй-той з гульцоў задаволена крэкне і з аптымізмам у голасе выдыхне: “Х...я нам Грымаў!”

У сярэдзіне шасьцідзясятых савецкая прапаганда “адцягвалася” на віетнамскай вайне — давала фаеру амэрыканскім агрэсарам, забыўшыся на вязьняў імпэрыялізму, і згадала пра іх толькі пры канцы дзесяцігодзьдзя, калі ў Маскве й Піцеры пашырыўся дысыдэнцкі рух і ўзьнікла патрэба чарговым разам затлуміць мазгі савецкаму абываталю.

Напачатку нічога вартага не пракідвалася. Паспрабавалі было “гнаць хвалю” за вызваленьне 2-га сакратара Парагвайскай кампартыі Майданы, але той сядзеў з 1958 г., і на яго забылася нават родная жонка. Згадалі ў друку яшчэ двух-трох крымінальнікаў, але сур’ёзнай кампаніі вакол іхных імёнаў разгарнуць не выпадала. І вось, пачуўшы 13 кастрычніка 1970 г. паведамленьне пра арышт у ЗША 26-гадовай выкладчыцы філязофіі Каліфарнійскага ўнівэрсытэту Анджэлы Дэвіс, цэкоўскія прапагандысты разам прашапталі: “Ecce homo!”

Матэрыял для палітычнай кампаніі быў ідэальны — камуністка, мурынка, барацьбіт супроць расавай сэгрэгацыі і, нарэшце, проста прыгажуня, з кучмой кучарава-дрымучых валасоў на галаве.

Тою парою ў Амэрыцы лютавалі тэрарысты радыкальнай партыі “Чорныя пантэры”. Магістар філязофіі, як высьветліла ФБР, была зь імі зьвязана, і калі “Чорная пантэра” чарговым разам некага задзерла, Анджэлу Дэвіс абвінавацілі ў суўдзеле ў злачынстве. Цэкоўскіх прапагандыстаў, рэч зразумелая, усе гэтыя закалоты не цікавілі: яны а priori абвясьцілі Анджэлу Дэвіс ахвярай паліцэйскага рэжыму і гучна бомкнулі ў прапагандысцкія званы.

Па ўсёй краіне не сьціхалі мітынгі, ствараліся камітэты падтрымкі, прымаліся гучныя адозвы, сям-там нават зьбіралі грошы на карысьць вязьняў амэрыканскіх турмаў. Мітынгоўцы ў выкрывальніцкім запале часьцяком перабіралі меру, заяўляючы, што Анджэла Дэвіс зазнае страшныя катаваньні. Насамрэч яна сядзела ў камфортных умовах і дамагалася ад турэмнай адміністрацыі ўсталяваньня ў камэры каляровага тэлевізара. У Беларусі каляровыя тэлевізары тады мелі толькі партбосы, кіраўнікі буйных прадпрыемстваў і дырэктары ўнівэрмагаў.