Вінцэсь Мудроў - Ператвораныя ў попел

Лістапад, 2004 г.

На зьледзянелых усходах, акурат пад шыльдай «Аддзяленьне Ашчаднага банку», сядзела старая і плакала. Час быў завірушны: па голым асфальце зьмяілася сьнежная замець, змучаны доўгімі адлігамі Падвей скавытаў у падваротнях, біў па шыбах сьнежнымі крупамі, працінаў душы мінакоў гудам напятых правадоў і вар'яцкім скрыгатам адарванай бляхі. І ў дадатак да ўсіх тых зыкаў з асьнежанай будкі гуказапісу, што стаяла непадалёку, вырываўся на завірушны прасьцяг голас маскоўскай пяюхі:

— Отпустите меня в Гималаи…

Чытачы, відаць, ужо наструніліся, прачытаўшы штосьці да болю знаёмае. Ну вядома ж… у нейкім апавяданьні – ці то Буніна, ці то Купрына – таксама плакала старая, і гула завіруха, мутна сінеючы на пустых вулках, і таксама гучала нейкая песьня…

Але што папробіш, калі празь дзевяноста гадоў пасьля напісаньня таго аповеду, на зьледзянелым ганку сядзела старая і горка плакала. Дый як не заплачаш… з такога жыцьця. Адзіны сын ейны памёр ад гарэлкі, жыць давялося зь нявесткай, якая таксама піла і, падпітая, гнала небараку з хаты. Гнаў яе з хаты і ўнук – сямнаццацігадовы, стрыжаны пад «бокс» дурыла, які хадзіў на заняткі ў ПТВ з поліэтыленавай торбай піва. Не было старой жыцьця, таму й паміраць надумала – балазе, дактары знайшлі ў яе нейкую халеру. Адразу з паліклінікі, пад самую замятуху, і пайшла ў ашчадкасу, спраўдзіць – што сталася зь ейнаю тысячай і ці хопіць тых грошай хаця б на дамавіну.

Маладая касірка, папоркаўшыся ў паперках, кляцнула па клявішах, расьпісалася, вярнула старой кніжку. Старая зірнула на новыя лічбы, зацкавана агледзелася на бокі і, расьпіхваючы наведнікаў, ізноў пасунулася да касы.

— А дачушка мая. А я ж тую тысячу дзесяць гадоў зьбірала… А што ж ты мне напісала? За тыя грошы і сьвечку ня купіш…

Людзі, што стаялі ў чарзе, засьмяяліся: дурная бабуля. Сядзела, відаць, на сваім хутары – і пра інфляцыю з дэнамінацыяй нічога ня чула.

Выйшла старая на ганак, села на прыступкі і заплакала. А тым часам у далёкай сталіцы, у люстранай залі, упрыгожанай букетамі штучных кветак, ішла чарговая прэзэнтацыя. Мацёрыя хлопцы, якія мінулым часам кралі на вакзалах валізы, потым зьбіралі даніну з вулічных гандляроў, а цяпер заснавалі ўласныя фірмы, з гіранічнымі ўсьмешкамі на тварах глядзелі на аголеных танцорак; поруч зь імі сядзела купка маладых людзей, якія называлі сябе дэмакратамі і якім пашчасьціла ўзьбіцца на нейкія дабрачынныя фонды й якія, махаючы відэльцамі з наторкнутымі на іх скрыльцамі сэрвіляту, заклікалі адно другога да кансалідацыі; у суседнім, пагрозьліва-жалезабэтонным будынку, нейкія дзядзькі, пасеўшы за круглы стол, складалі сьпісы кандыдатаў на званьне народных паэтаў, запісваючы ў іх уласныя прозьвішчы; у цэнтры сталіцы, на шырозным, падмеценым хвастамі дуек пляцы, стаялі людзі з чырвонымі сьцягамі і, пазіраючы на шэры дом, патрабавалі аднаўленьня Саюзу; а ў шэрым доме, у аточаных авальнымі сьценамі нетрах, якісьці нэрвовы мужчына жагнаў перунамі развальшчыкаў вялікай краіны, другі мужчына – з чырвона-зялёным значком на штрыфелі пінжака і з апухлым ад дармавой гарэлкі тварам, заклікаў чорную дулю мікрафону паважаць “волеизлияние” народу, а сьледам за ім нехта вастраносы, апранены ў шчыгульны гарнітур, апавядаў, не выгаворваючы кожнай трэцяй літары, пра посьпехі грашова-крэдытнай палітыкі…

Карацей, у далёкай сталіцы жыцьцё йшло сваім ладам: там праводзіліся прэзэнтацыі, пілася гарэлка “Абсалют” і настойка “Празрыстая”, адключаліся мікрафоны, ініцыяваліся рэфэрэндумы, лашчыліся даўжэзныя, гадаваныя за часамі “богупротивной власти” бароды, а на зьледзянелым ганку плакала старая, і ўсхліпы ейныя заглушалі пошум завірухі і гульлівая песьня, у якой маскоўская пяюха дарэшты пракураным голасам прасіла адпусьціць яе ў Гімалаі.

1994 г.

У юнацтве мы трызьнілі аб далёкіх выспах, і вечарамі, калі ў вокны зазірала нудлівая цемра і трэба было сядаць за ўрокі, нам мроіўся пяшчысты, пакрэсьлены даўжэзнымі ценямі пальмаў, бераг, вочы нашыя засьціў акіянскі прасьцяг, а на даляглядзе, на тле вечаровай палымніцы, працінаў крывавае неба сваімі вострымі мачтамі пірацкі барк «Антылопа». І слых наш, разам зь лямантам стракатых папугаяў, лагодзіла тапанімістычная экзотыка: Бугенвіль, Мануа, Піткерн...